افزایش چشم‌گیر مصرف غذاهای چرب و فست‌فودی، عدم تحرک و سبک زندگی ناسالم از دلایل ابتلا به چربی خون بالا می‌باشند. چربی خون بالا منجر به ابتلا یا پیشرفت بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری قلبی- عروقی، دیابت، فشار خون بالا و سکته مغزی می‌شود. بنابراین کاهش سطح چربی خون به کنترل و درمان این بیماری‌ها کمک می‌کند. یکی از فعالیت‌های مرکز درمان در منزل آسوده‌یار تشکیل تیم پزشکی برای کمک به کنترل چربی خون افراد مبتلا به چربی خون بالا میباشد. در ادامه به توضیح مشکلات ناشی از چربی خون بالا و روش‌های پیشنهادی این مرکز برای کنترل چربی خون می‌پردازیم.
کلسترول چیست؟
کلسترول نوعی چربی است که برای ساختن و ترمیم سلول‌ها و تولید هورمون‌ها در بدن موردنیاز است. کبد شما کلسترول تولید می‌کند و برخی غذاها نیز حاوی کلسترول هستند.
انواع کلسترول
انواع مختلفی از کلسترول وجود دارند و نام هر کدام از آن‌ها از پروتئین‌های مختلفی که کلسترول را در خون حمل می‌کنند گرفته شده است. کلسترول‌های اصلی عبارت‌اند از:
- کلسترول لیپوپروتئین کم‌چگالی، معروف به کلسترول بد (کلسترول LDL)
- کلسترول لیپوپروتئین پرچگالی، معروف به کلسترول خوب (کلسترول HDL)
بالا بودن کلسترول بد باعث ایجاد رسوبات چربی به نام پلاک در دیواره رگ‌ها می‌شود. این امر منجر به باریک شدن و سفت شدن شریان‌ها می‌شود و در نتیجه خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. تغییر شیوه زندگی و گاهی‌اوقات مصرف داروها می‌توانند سطح کلسترول (چربی خون) را کاهش دهند.
چربی خون چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟
چربی خون با استفاده از نوعی آزمایش خون به نام «پروفایل لیپیدی» اندازه‌گیری می‌شود. این آزمایش کلسترول کل، کلسترول خوب و کلسترول بد و همچنین تری گلیسیرید (نوع دیگری از چربی در خون) را اندازه‌گیری می‌کند. معمولاً از شما خواسته می‌شود پیش از انجام آزمایش، حدود 10 ساعت چیزی نخورید.
چربی خون بالا چه خطراتی را به همراه دارد؟
کلسترول بد بالا در خون می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد.
بالا رفتن چربی خون منجر به تشکیل رسوبات چربی (به نام پلاک) در دیواره شریان‌ها می‌شود. با گذشت زمان، این پلاک‌ها باعث باریک شدن و سخت شدن شریان‌ها (آترواسکلروزیس) میشوند. آترواسکلروزیس می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- آنژین صدری (قلبی): هنگامی که پلاک در شریان‌های اصلی تأمین‌کننده قلب شما، معروف به عروق کرونر، ایجاد می‌شود، شریان‌ها باریک‌تر و تا حدی مسدود میشوند و جریان خون و اکسیژن‌رسانی به قلب را کاهش می‌دهند. این مسئله باعث تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌شود.
- حمله قلبی: اگر پلاکی در شریان کرونر پاره شود، ممکن است باعث تشکیل لخته شود و جلوی جریان خون را به قلب بگیرد. در نتیجه باعث نرسیدن اکسیژن به قلب می‌شود.
- سکته مغزی: اگر رگ‌های خونی منتهی به مغز باریک‌تر شده یا توسط پلاک‌ها مسدود شوند، خون‌رسانی به مغز به‌شدت کاهش می‌یابد یا قطع شده و باعث سکته مغزی می‌شود. سکته مغزی همچنین می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که لخته‌ای از قسمت دیگری از بدن ازطریق خون حرکت کند و در یکی از سرخرگ‌های مغز قرار بگیرد.
- بیماری عروق محیطی: این بیماری معمولاً بر شریان‌هایی که به پاها می‌روند، تأثیر می‌گذارد و باعث درد پا در هنگام راه رفتن (لنگش متناوب) می‌شود. در صورتی که این بیماری تأثیر قابل‌توجهی بر گردش خون بگذارد، حتی در زمان استراحت هم درد پا احساس می‌شود.
سطح بالای کلسترول خوب، مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا کلسترول خوب به حذف سایر اشکال کلسترول از خون کمک می‌کند و آن‌ها را به کبد باز می‌گرداند.
چه بیماری‌هایی چربی خون را افزایش می‌دهند؟
بیماری‌هایی که بر افزایش چربی خون تأثیر می‌گذارند عبارت‌اند از:
- دیابت نوع 2: دیابت نوع 2، سطح کلسترول لیپوپروتئین پرچگال را کاهش می‌دهد و سطح کلسترول لیپوپروتئین کم‌چگال را افزایش می‌دهد. این ترکیب، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را بیشتر می‌کند.
- چاقی: چاقی با سطوح بالاتر تری گلیسیرید، سطح کلسترول بد بالاتر و سطح کلسترول خوب پایین مرتبط است. چاقی همچنین می‌تواند منجر به بیماری قلبی، فشار خون بالا و دیابت شود. با تیم پزشکی مرکز درمان در منزل آسوده‌یار در مورد برنامه‌ای برای کاهش وزن خود صحبت کنید.
- سایر بیماری‌ها: برخی بیماری‌های دیگر مانند هیپرکلسترولمی فامیلی (اختلال ژنتیکی که باعث افزایش چربی خون می‌شود) می‌توانند باعث افزایش سطح چربی خون شوند.
چه عواملی خطر چربی خون بالا را افزایش می‌دهند؟
عوامل خاصی که نمی‌توانید آن‌ها را کنترل کنید و خطر چربی خون بالا را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی چربی خون بالا دارید، احتمال افزایش چربی خون شما بیشتر است. ممکن است لازم باشد سطح چربی خون خود را بیشتر از افرادی که سابقه خانوادگی ندارند، بررسی کنید.
- سن: خطر چربی خون بالا در همه افراد با افزایش سن بیشتر می‌شود؛ زیرا با بالا رفتن سن عملکرد بدن ضعیف‌تر می‌شود.
- جنسیت: زنان تا حدود سن 55 سالگی (یا تا زمان یائسگی) چربی خون پایین‌تری نسبت به مردان دارند. مردها در تمام سنین کلسترول خوب کمتری نسبت به زنان دارند.
کنترل چربی خون به کمک تیم پزشکی آسوده‌یار
مرکز درمان در منزل آسوده‌یار با کمک تیم پزشکی متشکل از متخصصان مختلف ازجمله متخصص تغذیه، متخصص فیزیولوژی ورزشی، متخصص داخلی و دکترای روانشناسی به کنترل چربی خون افراد مبتلا به چربی خون بالا می‌پردازد. این تیم حرفه‌ای با کمک ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، چربی خون شما را به سطح نرمال می‌رسانند. در بسیاری از موارد، رعایت نکات پیشنهادشده باعث می‌شود بیمار دیگر نیازی به مصرف دارو نداشته باشد.
اقداماتی که تیم پزشکی در طول مراجعه به منزل شما انجام می‌دهند عبارت‌اند از:
- در ابتدا به بررسی علائم و معاینه فیزیکی شما میپردازند.
- سپس آزمایش‌هایی برای بررسی سطح چربی خون انجام می‌دهند.
- در ادامه طی جلسات هفتگی و مشورت با یکدیگر، برنامه‌ای برای درمان ارائه می‌کنند.
- برنامه درمانی شامل رژیم غذایی، حرکات ورزشی و اصلاح عادات بد میباشد.
- متخصص روانشناسی نیز به‌صورت هفتگی به منزل شما مراجعه می‌کند و راهکارهای کنترل استرس و اضطراب را به شما آموزش می‌دهد.
- در طول دوره درمان باید تغییرات اتفاق‌افتاده و پیشرفت حاصل را زیر نظر داشته باشید و در طول جلسات به پزشکان اطلاع بدهید.
- کارکنان مجموعه به‌صورت مرتب به منزل شما مراجعه می‌کنند، از وضعیت شما آگاه میشوند و روند پیشرفت و کنترل بیماری را به تیم پزشکان اطلاع می‌دهند.
تیم پزشکی مرکز آسوده‌یار با استفاده از روش‌های زیر به تغییر سبک زندگی برای کنترل چربی خون میپردازند:
کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس
متخصص تغذیه حاضر در تیم پزشکی به ارائه رژیم غذایی‌ای سالم می‌پردازد. او توصیه می‌کند مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس را کاهش دهید. رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع و ترانس می‌تواند سطح چربی خون را افزایش دهد. چربی اشباع‌شده معمولاً در دمای اتاق جامد است. این ماده در محصولات حیوانی مانند گوشت و لبنیات و همچنین در روغن نخل، روغن نارگیل و شیر پرچرب یافت می‌شود. چربی‌های ترانس (یا اسیدهای چرب ترانس) در غذاهای سرخ‌شده و اسنک‌ها وجود دارند. شواهد نشان می‌دهند چربی‌های ترانس سطح چربی خون را افزایش داده، درحالی‌که سطح کلسترول خوب را کاهش می‌دهند.
برخی از غذاها حاوی کلسترول رژیمی هستند. غذاهای حاوی کلسترول رژیمی عبارت‌اند از جگر، میگو و زرده تخم‌مرغ. این نوع غذاها معمولاً به مقدار زیاد مصرف نمی‌شوند، بنابراین قرار دادن آن‌ها در رژیم غذایی مشکلی ایجاد نمی‌کند. غذاهایی که حاوی چربی‌های اشباع‌شده هستند، نسبت به غذاهای حاوی کلسترول رژیمی تأثیر بیشتری بر سطح چربی خون دارند.
جایگزینی چربی‌های اشباع‌شده با چربی‌های سالم
جایگزینی غذاهایی که عمدتاً حاوی چربی‌های اشباع‌شده هستند با غذاهایی که حاوی چربی‌های غیراشباع هستند، به کاهش سطح چربی خون کمک می‌کند. بنابراین متخصص تغذیه پیشنهاد می‌کند به جای کره و خامه، از روغن زیتون، کره‌های آجیل یا آووکادو استفاده کنید.
چربی‌های غیراشباع سالم در مواد زیر یافت میشوند:
- آجیل (مانند بادام و گردو)
- زیتون
- ماهی‌های روغنی (به‌عنوان مثال، سالمون و ساردین)
- آووکادو
- دانه‌ها (دانه کتان، تخمه آفتابگردان، دانه چیا)
- روغن‌های تهیه‌شده از گیاهان و دانه‌ها (روغن زیتون، روغن بادام زمینی، روغن کانولا، روغن سویا)
افزایش مصرف فیبر محلول
فیبر محلول جذب چربی خون را کاهش می‌دهد، هضم غذا را کند می‌کند و باعث می‌شود برای مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید. غذاهایی که سرشار از فیبر محلول هستند عبارت‌اند از:
- جو دو سر
- عدس، نخود و لوبیا
- اسفرزه
- جو
- میوه‌ها و سبزیجات (مانند سیب و هویج)
مصرف استرول‌های گیاهی
استرول‌های گیاهی ترکیباتی هستند که می‌توانند چربی خون را کاهش دهند. آن‌ها به‌طور طبیعی در گیاهان، میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و غلات وجود دارند و به برخی از غذاهای بسته‌بندی‌شده مانند غلات، ماست کم‌چرب و شیر کم‌چرب اضافه میشوند. طبق تحقیقات، مصرف روزانه 2 تا 3 گرم از غذاهای غنی‌شده با استرول گیاهی، چربی خون را تا حدود 10 درصد کاهش می‌دهد. مؤثرترین تغییری که متخصص تغذیه در برنامه غذایی شما ایجاد می‌کند افزودن غذاهای غنی شده با استرول گیاهی به رژیم غذایی شما است. این مواد غذایی باعث کاهش چربی خون میشوند اما برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شوند.
افزایش فعالیت بدنی
متخصص فیزیولوژی مرکز آسوده‌یار پیشنهاد می‌کند فعالیت بدنی خود را افزایش بدهید. فعالیت بدنی سطح کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. افزایش کلسترول خوب نیز به کاهش چربی خون کمک می‌کند. ورزش هوازی شدید بهترین فعالیت بدنی است.
کاهش وزن
کاهش وزن می‌تواند به کاهش سطح چربی خون و تری گلیسیرید کمک کند و در عین حال سطح کلسترول خوب را افزایش می‌دهد. بنابراین متخصصان آسوده‌یار برنامه‌ای برای کاهش وزن به شما پیشنهاد می‌دهند.
اجتناب از استرس و عوامل استرس‌زا
هنگامی که با استرس مواجه می‌شوید، بدن شما به‌صورت خودکار به آماده‌سازی عضلات، قلب و سایر اندام‌ها و عملکردهای خود می‌پردازد تا با انرژی بالا در مقابل استرس واکنش نشان دهد. در این حالت بدن هورمون‌های اپی نفرین (آدرنالین)، نوراپی نفرین و کورتیزول آزاد می‌کند. اپی نفرین قلب را تحریک می‌کند تا سخت‌تر کار کند و منجر به افزایش ضربان قلب، فشار خون و نفس‌نفس زدن می‌شود. کورتیزول باعث می‌شود بدن گلوکز و اسیدهای چرب را وارد جریان خون کند تا انرژی لازم برای عضلات فراهم شود. تا زمانی که استرس برطرف نشود، هورمون‌ها در سطح بالا باقی می‌مانند. گاهی‌اوقات استرس کاهش نمی‌یابد یا بازگشت به حالت عادی زمان می‌برد. در این صورت سطح چربی خون در درازمدت و کوتاه‌مدت افزایش می‌یابد. از طرف دیگر استرس باعث بروز عادات بد ازجمله رژیم غذایی ناسالم و افزایش وزن می‌شود. این عادات به‌صورت مستقیم منجر به افزایش چربی خون میشوند. پزشک روانشناس مرکز آسوده‌یار به‌صورت مرتب جلسات مشاوره هفتگی برگزار می‌کند و روش‌هایی برای کاهش استرس پیشنهاد می‌کند.
کاهش مصرف الکل
ارائه راهکارهایی برای کاهش مصرف الکل یکی دیگر از روش‌های پیشنهادی توسط تیم آسوده‌یار برای کنترل چربی خون است. الکل می‌تواند سطح تری گلیسیرید را افزایش دهد. سطوح بالای تری گلیسیرید همراه با چربی خون، خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. مصرف بیش‌ازحد الکل همچنین فشار خون را افزایش می‌دهد و می‌تواند به‌دلیل کیلوژول‌های موجود در الکل، منجر به چاقی شود. افزایش فشار خون و چاقی از عوامل ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند.
ترک سیگار
متخصصان آسوده‌یار معتقدند یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود سلامت قلب و عروق خونی، ترک سیگار است. سیگار کشیدن کلسترول خوب را کاهش داده و سرعت تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین احتمال لخته شدن خون و خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.
خواب کافی و باکیفیت
خواب کافی و باکیفیت برای سلامتی مهم است. میزان خواب موردنیاز یک فرد با افزایش سن تغییر می‌کند. براساس تحقیقات، بیشتر بزرگسالان باید 7 ساعت یا بیشتر خواب شبانه داشته باشند. سایر شواهد نشان می‌دهند خواب کم یا خواب بی‌کیفیت باعث افزایش چربی خون می‌شود.
مصرف آب به مقدار کافی
نوشیدن آب به مقدار کافی برای سلامتی کبد ضروری است. کبد نقشی کلیدی در مدیریت سطح چربی خون دارد؛ زیرا به تجزیه کلسترول کمک می‌کند. اگر کبد نتواند به‌درستی کار کند، ممکن است باعث افزایش چربی خون در بدن شود.
مصرف دارو در کنترل چربی خون
علاوه بر ایجاد تغییرات در سبک زندگی، تیم پزشکی ما در مرکز آسوده‌یار داروهایی برای کاهش چربی خون تجویز می‌کنند. در واقع برخی از افراد برای کاهش خطر بیماری قلبی و عروقی، باید داروهای کاهش‌دهنده چربی خون مصرف کنند. داروهایی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، استاتین نام دارند. پزشک قبل از تجویز دارو، همه عوامل خطر بیماری قلبی‌عروقی را در نظر می‌گیرد. اگر قبلاً یک حمله قلبی یا سکته مغزی داشته‌اید، مصرف استاتین‌ها می‌تواند احتمال بروز حمله‌ای دیگر را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. استاتین‌ها با کاهش میزان چربی ساخته‌شده در کبد شما کار می‌کنند. در پاسخ، کبد شما از چربی موجود در خون برای جبران کمبود استفاده می‌کند. این مسئله باعث کاهش سطح چربی خون می‌شود. اگر استاتین‌ها به‌تنهایی چربی خون شما را به‌اندازه کافی کاهش ندهند، ممکن است به داروهای دیگری نیاز داشته باشید.
خدمات ارائه‌شده توسط متخصصان آسوده‌یار
ازآنجایی‌که افزایش چربی خون موجب ایجاد بیماری‌های جدی زیادی ازجمله آنژین قلبی، سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری عروق محیطی می‌شود، کنترل آن از اهمیت زیادی برخوردار است و چه‌بسا موجب جلوگیری از بیماری‌ها و مشکلات بعید نیز می‌شود. مرکز آسوده‌یار یکی از مراکز درمانی فعال است که درجهت کنترل و مدیریت چربی خون گام برمی‌دارد. این مرکز به کمک متخصصان مختلف به ارائه برنامه‌ای درمانی می‌پردازد که شامل تغییر رژیم غذایی افراد مبتلا به چربی خون، اصلاح عادات بد غذایی و رفتاری، افزایش فعالیت‌های بدنی و ورزشی و ... میباشد. بیمار مبتلا به چربی خون بالا به مدت سه ماه به‌صورت هفتگی با تیم پزشکی انتخاب‌شده ملاقات می‌کند و با توجه به توصیه‌ها و برنامه درمانی پیشنهادی توسط آن‌ها پیش می‌رود. در صورت همکاری بیمار با تیم پزشکی، برنامه درمانی ارائه‌شده باعث کنترل چربی خون و سایر بیماری‌ها می‌شود. بنابراین در صورتی که مشکل چربی خون بالا دارید با ما تماس بگیرید و از برنامه درمانی ما استفاده کنید.
منابع:
healthdirect.gov.au
medicalnewstoday.com
mayoclinic.org
cdc.gov
medicalnewstoday.com
healthline.com