اندومتریوز

اندومتریوز چیست؟

اندومتریوز یا نابجایی آستر رحم اختلالی است که در ان بافت مشابه بافت تشکیل دهنده پوشش داخلی (آستر) رحم در خارج از حفره رحم نیز رشد می کند. پوشش داخلی رحم اندومتر نامیده می شود.

اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت اندومتر بر روی تخمدان ها، روده و بافت های پوشش دهنده لگن رشد می کند. اینکه بافت اندومتر به فراتر از ناحیه لگن رشد کند غیر عادی است اما غیرممکن نیست. بافت اندومتر که در خارج از رحم رشد کند را ایمپلنت اندومتر می گویند.

تغییرات هورمونی در سیکل قاعدگی بر بافت اندومتر نابجا تاثیر می گذارد که به تورم و دردناک شدن ان ناحیه منجر می شود. این به این معنی است که بافت رشد می کند، ضخامت آن افزایش پیدا می کند و می شکند. با گذشت زمان، بافت شکسته شده جایی برای رفتن ندارد و در لگن گیر می کند.

بافتی که در لگن جمع می شود ممکن است به مشکلات زیر منجر شود:

• سوزش
• تشکیل اسکار
• چسبندگی که در این حالت بافت باعث چسبیده شده اعضای بدن به همدیگر می شود
• درد شدید در پریود
• مشکلات باروری

اندومتریوز یک بیمار شایع در زنان است که حدود 10 درصد زنان به آن مبتلا می شوند.

علائم اندومتریوز

علائم اندومتریوز متفاوت هستند. برخی زنان علائم خفیفی دارند اما در برخی دیگر علائم شدید است. شدت درد نشان دهنده مرحه بیماری نیست. ممکن است به نوع خفیف بیماری دچار باشید و درد شدیدی داشته باشید. همچنین ممکن است به نوع شدید بیماری مبتلا باشید و علائم کمی داشته باشید.

درد لگن شایعترین علامت اندومتریوز است. همچنین ممکن است علائم زیر نیز وجود داشته باشد:

• پریود دردناک
• درد در قسمت تحتانی شکم قبل و هنگام قاعدگی
• گرفتگی عضلات یک یا دو هفته بعد یا قبل از قاعدگی
• خونریزی شدید در قاعدگی یا خونریزی بین دوره ها
• ناباروری
• درد پس از رابطه جنسی
• ناراحتی هنگام حرکت روده
• کمردرد که ممکن است در هر زمان از چرخه قاعدگی رخ دهد

همچنین ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد. مهم است که به زنان طور منظم معاینات و غربالگری های لازم را انجام دهید که باعث می شود پزشک متخصص زنان هر گونه تغییر را کنترل کند. این امر به ویژه اگر فرد دو یا چند علامت داشته باشد بسیار مهم است.

درمان اندومتریوز

اینکه فرد خواستار تسکین سریع درد و سایر علائم اندومتریوز باشد قابل درک است. در صورت عدم درمان، این بیماری می تواند زندگی را مختل کند. اندومتریوز درمانی ندارد اما علائم آن قابل کنترل است.

روش های درمان جراحی و غیر جراحی برای کمک به کاهش علائم و مدیریت هرگونه عوارض احتمالی در دسترس هستند. پزشک ممکن است ابتدا درمان های محافظه کارانه را امتحان کند. در صورت عدم بهبودی ممکن است جراحی را توصیه کند.

واکنش هرکس به روش های درمانی متفاوت است. پزشک کمک می کند تا فرد مناسب ترین روش درمان را انتخاب کند.

تشخیص و درمان زودهنگام بیماری ممکن است ناامیدکننده باشد. به دلیل مشکلات باروری، درد و ترس از عدم تسکین، کنترل این بیماری از نظر ذهنی دشوار است. یافتن یک گروه حمایتی یا کسب آگاهی بیشتر در مورد این بیماری می تواند مفید باشد. روش های درمان عبارتند از:

داروهای مسکن

داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن را امتحان کنید، اما این داروها در همه موارد موثر نیستند.

هورمون تراپی

مصرف مکمل های هورمونی گاهی اوقات می تواند درد را تسکین داده و پیشرفت اندومتریوز را متوقف کند. هورمون درمانی به بدن کمک می کند تغییرات هورمونی ماهانه را که باعث رشد بافت اندومتریوز می شود، تنظیم کند.

داروهای ضد بارداری هورمونی

داروهای ضد بارداری هورمونی با جلوگیری از تشکیل و رشد ماهانه بافت اندومتر باروری را کاهش می دهند. داروهای کنترل بارداری و حلقه ای واژینال نیز می توانند درد در موارد خفیف اندومتریوز را کاهش دهند و یا از بین ببرند.

تزریق مدروکسی‌پروژسترون نیز در توقف قاعدگی موثر است. رشد ایمپلنت اندومتر را متوقف می کند. درد و سایر علائم را تسکین می دهد. تزریق مدروکسی‌پروژسترون ممکن است به دلیل خطر کاهش تولید استخوان، افزایش وزن و افزایش میزان افسردگی در برخی موارد اولین انتخاب نباشد.

آگونیست و آنتاگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین

زنان از آگونیست ها و آنتاگونیست های آزاد کننده هورمون گنادوتروپین (GnRH) برای جلوگیری از تولید استروژن که تخمدان ها را تحریک می کند استفاده می کنند. استروژن هورمونی است که به طور عمده عامل ایجاد خصوصیات جنسی زنان است. جلوگیری از تولید استروژن از قاعدگی جلوگیری کرده و یائسگی مصنوعی ایجاد می کند.

درمان GnRH عوارضی مانند خشکی واژن و گرگرفتگی دارد. مصرف همزمان مقادیر کم استروژن و پروژسترون می تواند به کاهش یا جلوگیری از این علائم کمک کند.

دانازول

دانازول داروی دیگری است که برای جلوگیری از قاعدگی و کاهش علائم استفاده می شود. هنگام مصرف دانازول، بیماری ممکن است به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول ممکن است عوارض جانبی داشته باشد از جمله آکنه و پر مو شدن. هیرسوتیسم به معنی رشد غیرطبیعی مو در صورت و بدن است.

سایر داروها نیز در مرحله مطالعه هستند که ممکن است علائم را بهبود بخشیده و روند رشد بیماری را کند کنند.

جراحی محافظه کارانه

جراحی محافظه کارانه برای زنانی است که قصد باردار شدن دارند یا درد شدیدی تجربه می کنند و درمان هورمونی برای آنها موثر نیست. هدف از جراحی محافظه کارانه برداشتن یا از بین بردن رشد اندومتر بدون آسیب رساندن به اندام های تولید مثل است.

لاپاراسکوپی، یک جراحی حداقل تهاجمی، برای تصویربرداری و تشخیص اندومتریوز است. همچنین برای برداشتن بافت اندومتر استفاده می شود. جراح برای برداشتن اندومتر و یا سوزاندن یا تبخیر کردن آن، شکاف های کوچکی در شکم ایجاد می کند. این روزها معمولاً از لیزر به عنوان راهی برای از بین بردن این بافت نابجا استفاده می شود.

هیسترکتومی

در موارد نادر، اگر وضعیت فرد با سایر روش های درمانی بهبود نیابد، ممکن است پزشک به عنوان آخرین راه حل هیسترکتومی را توصیه کند.

طی جراحی هیسترکتومی کامل، جراح رحم و دهانه رحم را برمی دارد. آنها همچنین تخمدان ها را بر می دارند زیرا این اندامها باعث ایجاد استروژن می شوند و استروژن باعث رشد بافت اندومتر می شود. علاوه بر این، جراح بافت های ایمپلنت اندومتر قابل مشاهده را برطرف می کند.

هیسترکتومی معمولاً روشی برای درمان اندمتریوز محسوب نمی شود. پس از جراحی هیسترکتومی فرد قادر به بارداری نخواهد بود. اگر به فکر تشکیل خانواده هستید قبل از موافقت با جراحی از یک پزشک دیگر نیز نظر بگیرید.

علت اندومتریوز

در طی یک چرخه قاعدگی منظم، آستر رحم می ریزد. این کار امکان می دهد تا خون قاعدگی از رحم از طریق دهانه کوچک دهانه رحم و واژن خارج شود.

علت دقیق اندومتریوز مشخص نیست و نظریه های مختلفی در مورد علت آن وجود دارد، گرچه هیچ نظریه ای از نظر علمی اثبات نشده است.

یکی از قدیمی ترین نظریه ها این است که اندومتریوز به دلیل فرایندی به نام قاعدگی برگشتی رخ می دهد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که خون قاعدگی به جای خروج از بدن از طریق واژن، از طریق لوله های رحمی به داخل حفره لگن برگردد.

نظریه دیگر این است که هورمون ها سلول های خارج از رحم را به سلول هایی شبیه به سلول های داخلی رحم تبدیل می کنند که به سلول های اندومتر معروف هستند.

برخی دیگر معتقدند که اگر مناطق کوچکی از شکم به بافت اندومتر تبدیل شود، این بیماری رخ می دهد؛ زیرا سلول های شکم از سلول های جنینی رشد می کنند که می توانند شکل خود را تغییر دهند و مانند سلول های اندومتر عمل کنند.

این سلولهای اندومتر نابجا ممکن است روی دیواره های لگن و سطوح اندامهای لگن مانند مثانه، تخمدانها و راست روده باشند. آنها در طول چرخه قاعدگی در واکنش به هورمون های قاعدگی به رشد، ضخیم شدن و خونریزی ادامه می دهند.

همچنین ممکن است خون قاعدگی از طریق اسکار جراحی به داخل حفره لگن نشت کند، مانند پس از زایمان سزارین.

نظریه دیگر این است که سلولهای اندومتر از طریق سیستم لنفاوی به خارج از رحم منتقل می شوند. نظریه دیگری ادعا می کند که این بیماری ممکن است به دلیل نقص سیستم ایمنی بدن باشد که سلولهای اندومتر رحم را از بین نمی برد.

برخی معتقدند که اندومتریوز ممکن است در دوره جنینی با بافت سلول نابجا که شروع به واکنش به هورمون های بلوغ می کند، شروع شود. این را اغلب تئوری مولری می نامند. رشد اندومتریوز همچنین ممکن است با ژنتیک یا حتی سموم محیطی مرتبط باشد.

مراحل اندومتریوز

اندومتریوز چهار مرحله یا نوع دارد که عبارتند از:

• خفیف
• ملایم
• متوسط
• شدید

عوامل مختلف مرحله بیماری را تعیین می کنند. این عوامل می تواند شامل محل، تعداد، اندازه و عمق بافت اندومتر باشد.

مرحله 1: خفیف

در اندومتریوز خفیف، ضایعات یا زخم های کوچک و بافت اندومتر کم عمق در تخمدان وجود دارد. همچنین ممکن است در حفره لگن یا اطراف آن التهاب وجود داشته باشد.

مرحله 2: ملایم

اندومتریوز ملایم شامل ضایعات سبک و بافت های کم عمق در تخمدان و پوشش لگن است.

مرحله 3: متوسط

اندومتریوز متوسط شامل بافت های عمیق در پوشش تخمدان و لگن است. همچنین ممکن است ضایعات بیشتری نیز وجود داشته باشد.

مرحله 4: شدید

شدیدترین مرحله اندومتریوز شامل بافت عمیق در آستر لگن و تخمدان است. همچنین ممکن است ضایعاتی در لوله های رحم و روده وجود داشته باشد.

تشخیص اندومتریوز

علائم اندومتریوز می تواند شبیه علائم بیماری های دیگر مانند کیست تخمدان و بیماری التهابی لگن باشد. درمان درد نیاز به تشخیص دقیق دارد.

پزشک یک یا چند آزمایش زیر را انجام می دهد:

سابقه پزشکی مفصل

پزشک علائم و سابقه شخصی یا خانوادگی اندومتریوز را بررسی می کند. یک معاینه کلی از وضعیت سلامتی نیز ممکن است انجام شود تا مشخص شود آیا علائم دیگری از یک اختلال دیگر وجود دارد یا خیر.

معاینه فیزیکی

در طول معاینه لگن، پزشک به طور دستی شکم را به منظور وجود کیست یا زخم در پشت رحم بررسی می کند.

سونوگرافی

پزشک ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال یا سونوگرافی شکمی استفاده کند. در سونوگرافی از طریق واژن، یک مبدل به واژن وارد می شود.

هر دو نوع سونوگرافی تصاویری از اندام های تولید مثل ارائه می کنند. این تصاویر می توانند به پزشک کمک کنند کیست های مرتبط با اندومتریوز را شناسایی کند، اما در رد بیماری موثر نیستند.

لاپاراسکوپی

تنها روش خاص برای شناسایی اندومتریوز مشاهده مستقیم آن است. این کار توسط یک عمل جراحی جزئی انجام می شود که به لاپاراسکوپی معروف است. پس از تشخیص، می توان بافت را با همان روش خارج کرد.

عوارض اندومتریوز

مشکلات مربوط به باروری از عوارض جدی اندومتریوز است. زنانی که به انواع خفیف تری دچار هستند، ممکن است بتوانند باردار و بچه دار شوند. حدود 30 تا 40 درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز در بارداری مشکل دارند.

داروها باعث بهبود وضعیت باروری نمی شوند. برخی از زنان پس از برداشتن بافت اندومتر با جراحی، توانسته اند باردار شوند. اگر در مورد شما جواب نداد، ممکن است بتوانید دیگر روش های باروری یا لقاح آزمایشگاهی را در نظر بگیرید تا به شما در بهبود شانس داشتن فرزند کمک کند.

اگر مبتلا به اندومتریوز شده اید و می خواهید بچه دار شوید، ممکن است زودتر تصمیم به بچه دار شدن بگیرید. علائم ممکن است با گذشت زمان بدتر شود که این امر می تواند باعث شود بارداری دشوار شود. قبل و حین بارداری باید توسط پزشک معاینه شوید. برای درک انتخاب های خود با پزشک صحبت کنید.

حتی اگر باروری دغدغه شما نباشد، کنترل درد مزمن ممکن است دشوار باشد. افسردگی، اضطراب و سایر مسائل ذهنی غیرمعمول نیستند. با پزشک خود در مورد راه های مقابله با این عوارض صحبت کنید. عضویت در یک گروه حمایتی نیز می تواند کمک کند.

عوامل خطر

حدود 2 تا 10 درصد زنان باردار بین سنین 25 تا 40 سال مبتلا به اندومتریوز هستند. معمولاً سالها پس از شروع چرخه قاعدگی ایجاد می شود. این بیماری ممکن است دردناک باشد اما درک عوامل خطرساز به شما کمک می کند تعیین کنید که آیا مستعد ابتلا به این بیماری هستید یا خیر و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.

سن

زنان در هر سنی در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز هستند. این بیماری معمولاً زنان بین 25 تا 40 سال را درگیر می کند اما علائم ممکن است از دوران بلوغ شروع شوند.

سابقه خانوادگی

اگر یکی از اعضای خانواده تان به اندومتریوز مبتلا است با پزشک صحبت کنید. ممکن است خطر بیشتری در ابتلا به این بیماری داشته باشید.

تاریخچه بارداری

بارداری ممکن است به طور موقت علائم اندومتریوز را کاهش دهد. زنانی که بچه دار نشده اند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. با این حال، اندومتریوز می تواند در زنانی که بچه دار شده اند نیز رخ دهد.

سابقه قاعدگی

اگر در زمینه پریود مشکلی دارید با پزشک خود صحبت کنید. این مسائل می تواند شامل سیکل کوتاه تر، دوره های سنگین تر و طولانی تر قاعدگی باشد که از سنین جوانی شروع می شود. این عوامل ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.

پیش آگهی اندومتریوز

اندومتریوز یک بیماری مزمن است و هیچ درمانی ندارد. هنوز مشخص نیست که علت آن چیست. اما این بدان معنا نیست که این بیماری باید بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد. درمان های موثری برای کنترل مشکلات درد و باروری وجود دارد مانند دارو، هورمون درمانی و جراحی. علائم اندومتریوز معمولاً پس از یائسگی بهبود می یابد.

منبع