فیزیوتراپی صورت یک حوزه ضروری و تخصصی در فیزیوتراپی و گفتار درمانی است که بر روی درمان صورت به‌ویژه فلج صورت و آسیب اعصاب محیطی تمرکز دارد. «فلج صورت» عارضه‌ای است که در آن عضلات صورت بیمار به دلیل آسیب موقت یا دائمی عصب صورت ضعیف شده است. فلج صورت می‌تواند پیامدهای عاطفی بسیاری ازجمله افسردگی و اضطراب داشته باشد. فیزیوتراپی صورت می‌تواند به شما کمک کند که دوباره شبیه خودتان شوید و احساس خوبی داشته باشید.
دلایل فلج صورت و نیاز به فیزیوتراپی
فلج صورت می‌تواند بر اثر بیماری‌های مختلف، از فلج بل (که علت آن ناشناخته است) گرفته تا تومور، عفونت، بیماری لایم، آسیب عصب صورت به‌علت تصادف یا مشکل رایج فک (اختلال مفصل گیجگاهی فکی)، بیماری‌های مادرزادی و سایر شرایط نادرتر ازجمله ام‌اس ایجاد شود.
فیزیوتراپی می‌تواند کارایی و عدم تقارن صورت را در حالت استراحت و در حین حرکت ارادی بهبود بخشد. حتی تغییرات کوچک می‌توانند تأثیر شگرفی بر کیفیت زندگی و حالات عاطفی شما داشته باشند.
حتی تغییرات کوچک می‌توانند تأثیر شگرفی بر کیفیت زندگی و حالات عاطفی شما داشته باشند.
شاید در بستن چشم مشکل داشته باشید، دامنه حرکتی لب‌تان محدود باشد یا یک یا هر دو طرف صورت‌تان در حالت استراحت «افتاده» شود. ممکن است دچار چندین بیماری مانند خشکی چشم و ناتوانی در پلک زدن باشید. ناتوانی در پلک زدن بسیار نگران‌کننده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد؛ زیرا درنهایت می‌تواند منجر به زخم قرنیه شود. ممکن است متوجه تغییر حس چشایی یا حساسیت به صداهای بلند ناگهانی شده باشید. تمامی این موارد باید بررسی و در صورت لزوم فیزیوتراپی شوند.
فیزیوتراپی صورت در منزل آسوده یار
درمان‌های متعدد نیاز به متخصصان باتجربه دارند. اینجاست که فیزیوتراپ‌های ما به کمک شما می‌شتابند. ارزیابی اولیه صورت بیمار شامل استفاده از الکترومیوگرافی (تست نوار عصب و عضله) برای بررسی دقیق صورت و وضعیت عصب آن است. ارزیابی انواع حرکات صورت نیز عبارت‌اند از:
- حرکات فک و دهان
- حرکت دادن ابرو/چین دادن پیشانی/ اخم کردن
- توانایی بستن چشم و پلک زدن
- حرکات لب مانند بستن، غنچه کردن، بالا بردن لب بالا، پایین آوردن لب پایین
- حرکات چشم
- خندیدن
طیف وسیعی از درمان‌ها پس از ارزیابی اولیه صورت ارائه میشوند، مانند استفاده از محرک الکتریکی، تکنیک‌های آزادسازی بافت مایوفاشیال (همبندی-عضلانی) با هدف بهبود تحرک بافت نرم (که با افزایش فعالیت عصبی منجر به دامنه حرکتی بیشتر می‌شود)، تکنیک‌های کششی و تمرین‌های تفکیک عضلات که متخصصان ما در آسوده یار به شما آموزش می‌دهند تا دامنه حرکتی طبیعی خود را افزایش دهید.
فیزیوتراپی صورت در منزل ممکن است با تمرین‌های ماهیچههای صورت که باعث حرکت صورت میشوند، شروع شود. فیزیوتراپ به شما نشان می‌دهد که چگونه ماهیچههای صورت خود را ورزش دهید تا حرکت آن‌ها آسان‌تر شود. به‌عنوان مثال، اگر با ماهیچههای بیش‌ازحد سفت یا اسپاسم صورت دست و پنجه نرم می‌کنید، فیزیوتراپ‌های ما می‌توانند برنامه‌ای از تمرین‌های مختلف را برای استراحت عضلات و افزایش قدرت و هماهنگی ماهیچههای صورت شما طراحی کنند.
مطالعه بیشتر: مزایای فیزیوتراپی در منزل
فلج بل
فلج بل عارضه‌ای است که عضلات و اعصاب صورت شما را درگیر می‌کند. همچنین بر حس چشایی و ترشح بزاق که باعث خشک شدن دهان می‌شود، تأثیر می‌گذارد. فلج بل می‌تواند برای هر گروه سنی یا جنسیتی اتفاق بیفتد و برای افرادی که بدان مبتلا میشوند نگران‌کننده و رنج‌آور است.
هنگامی که عصب هفتم مغزی ملتهب می‌شود یا تحت فشار قرار می‌گیرد، به ضعف یا فلج موقت نیمی از صورت منجر می‌شود. ویروس‌ها و عفونت‌های مختلف ازجمله ویروس هرپس سیمپلکس (تبخال)، آبله مرغان و اپشتین بار می‌توانند عصب هفتم مغزی را تحت تأثیر قرار دهند. این عصب حرکات ماهیچههای صورت را کنترل می‌کند و زمانی که تحریک می‌شود، فرد مبتلا دچار ضعف یا فلج صورت می‌شود. در بیشتر موارد، فلج بل تنها بر یک طرف صورت تأثیر می‌گذارد.
علائم فلج بل
علائم فلج بل که به‌طور ناگهانی ظاهر میشوند، عبارت‌اند از:
- ناتوانی در بستن یک یا هر دو چشم
- دشواری در جویدن و بلعیدن غذا
- آبریزش از دهان
- کاهش توانایی اشک ریختن
- دشواری در صحبت کردن
- احساس درد در اطراف گوش
- صدای زنگ در گوش
- کاهش حس چشایی
- سینکینزی (انقباض غیرارادی عضلات حین تلاش برای حرکت دادن آن‌ها سینکینزی)
- عضلات هیپرتونیک (سفت) صورت
- اسپاسم عضلات صورت
اگر هر کدام از این علائم نگران‌کننده را داشتید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید؛ چراکه می‌توانند شبیه به علائم سایر بیماری‌های جدی مانند سکته یا تومور مغزی باشند.
درمان فلج بل با فیزیوتراپی صورت در منزل آسوده یار
فیزیوتراپ ما قبل از اینکه تمرین‌های مختص فلج بل را برای درمان بیمار ارائه دهد، او را ارزیابی می‌کند. این امر شامل بررسی سابقه پزشکی، زمان شروع علائم و عواملی که باعث بهبود یا وخیم شدن آن‌ها میشوند و همچنین معاینه فیزیکی است.
فیزیوتراپ در طول معاینه اولیه، حرکات صورت را ارزیابی می‌کند:
- حرکات فک و دهان
- حرکت ابرو
- توانایی غنچه کردن لب‌ها
- توانایی بالا بردن یا پایین آوردن لب‌ها
- بستن لب
- حرکات چشم
- توانایی استفاده از گونه‌ها برای لبخند زدن
- توانایی مکیدن گونه‌ها بین دندان‌ها
- اخم کردن
- حالات چهره
- چین انداختن پیشانی
فیزیوتراپ پس از ارزیابی صورت، یک برنامه فیزیوتراپی تنظیم می‌کند تا بیمار بتواند به کمک آن برخی از کارایی‌های خود را دوباره به دست آورد. فیزیوتراپ ممکن است روند درمانی را بسته به مشکل بیمار، با تمرین‌های ماهیچههای صورت که باعث حرکت صورت میشوند، شروع کند. وی به بیمار نشان می‌دهد که چگونه ماهیچههای صورت خود را ورزش دهد تا حرکت آن‌ها آسان‌تر شود.
این تمرین‌ها بر روی فعالیت زیاد صورت تمرکز می‌کنند و باعث میشوند عضلات به‌طور مکرر حرکات لازم برای بازیابی کارایی را انجام دهند. هنگامی که فیزیوتراپ احساس می‌کند که فعالیت کلی عضلات صورت بیمار بهبود یافته است، با او کار می‌کند تا قدرت عضلانی را افزایش دهد و حرکات صورت را تقویت کند، مانند حرکاتی که در صحبت کردن، لبخند زدن، بستن چشم‌ها و بلعیدن استفاده میشوند.
بهترین تمرین‌های فیزیوتراپی صورت
تمرین‌های صورت بخش ضروری فیزیوتراپی محسوب میشوند. آن‌ها روی ابرو، چشم، بینی، زبان، دهان، گونه و چانه شما تمرکز می‌کنند و می‌توانند به تقویت ماهیچههای صورت، بهبود حالت‌های چهره و تسریع درمان کمک کنند. متخصصان ما می‌توانند یک برنامه ورزشی متناسب با نیازهای شما طراحی کنند. هر تمرین را حداقل 3 تا 4 بار در روز انجام دهید و 5 تا 10 بار تکرار کنید. هر حالت را به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید، سپس چند ثانیه قبل از تکرار استراحت کنید. به تدریج تکرارها، مدت زمان و شدت را افزایش دهید.
تمرین‌های ابرو
تمرین‌های ابرو بر عضله فرونتالیس که ابروها را بالا می‌برد، متمرکز است. تقویت این عضله می تواند به بهبود تقارن صورت و کنترل کلی عضلات کمک کرده و نشان دادن حالاتی مانند شوک و غافلگیر شدن را آسان‌تر کند:
1. اخم کنید و ابروهای‌تان را روی هم و پایین بکشید.
2. در حالی که چشمان‌تان باز است، ابروهای خود را به‌آرامی بالا ببرید. در صورت لزوم از انگشتان خود کمک بگیرید.
3. نوک انگشتان خود را محکم به ابرو فشار دهید و آن‌ها را به‌آرامی به سمت خط پیشانی خود بکشید.
4. پشت انگشت اشاره خود را به‌آرامی روی پلک چشم‌تان بگذارید. سپس ابروی خود را با دست مخالف به‌آرامی به سمت بالا بکشید.
تمرین‌های چشم
این تمرین‌ها عضلات اطراف چشم ازجمله عضله حلقوی چشم که وظیفه پلک زدن و بستن چشم‌ها را بر عهده دارد، هدف قرار می‌دهند:
1. پلک‌های خود را محکم ببندید و در گوشه‌های بیرونی چشم چین و چروک ایجاد کنید.
2. چشمان خود را هم بکشید انگار که می‌خواهید چیزی را در دوردست ببینید.
3. بدون حرکت دادن ابرو، چشمان خود را کاملاً باز کنید. در صورت لزوم از انگشتان خود برای نگه داشتن ابروها استفاده کنید.
4. چشمان خود را ببندید و با نوک انگشتان خود به پلک‌های بالا و پایین فشار ملایم وارد کنید.
5. با یک چشم به‌آرامی چشمک بزنید.
6. گردن خود را صاف نگه دارید و به‌آرامی به پایین نگاه کنید.
تمرین‌های بینی
این تمرین‌ها بر تقویت عضلات اطراف بینی و لب فوقانی ازجمله ماهیچه بینی که پره‌های بینی را به طرف بالا و جلو می‌کشاند و عضله بالابرنده لب بالا تمرکز دارند.
1. بینی خود را چروک کرده و پره‌های بینی را تا حد امکان گشاد کنید.
2. پره‌های بینی خود را گشاد کرده و از طریق بینی عمیق نفس بکشید.
3. در حالی که پره‌های بینی خود را گشاد می‌کنید، از انگشت اشاره خود برای کشیدن پوست به سمت پایین استفاده کنید تا چین و چروک‌هایی در پایین بینی شما ایجاد شوند.
تمرین‌های زبان
این تمرین‌ها به تقویت قدرت، تحرک و کنترل زبان کمک می‌کنند.
1. زبان خود را محکم به سقف دهان فشار دهید.
2. نوک زبان خود را پشت دندان‌های بالا قرار دهید و زبان‌تان را به عقب به سمت دندان‌های آسیاب بکشید.
3. زبان خود را تا جایی که ممکن است بیرون بیاورید و سپس نوک آن را به سمت بینی خم کنید.
تمرین‌های دهان
تمرین‌های دهان بر ماهیچههای لب، گونه و فک متمرکزند.
1. لب‌های خود را به‌آرامی غنچه کنید و به جلو فشار دهید.
2. گوشه‌های دهان خود را به‌آرامی به سمت پایین بکشید و در صورت لزوم از انگشتان اشاره استفاده کنید.
3. گونه‌های خود را تا حد امکان باد کنید.
4. فک خود را به‌آرامی به یک طرف جلو آورید و در عین حال دندان‌های خود را روی هم نگه دارید.
5. لب‌های خود را با لبخندی پهن بکشید و دندان‌های خود را نشان دهید.
تمرین‌های چانه و گردن
این تمرین‌ها عمدتاً عضله پلاتیسما که در حرکات دهان، فک و گردن نقش دارد، تمرکز می‌کنند.
1. چانه خود را به سمت گردن ببرید.
2. عضلات چانه و گردن خود را سفت کنید.
3. چانه خود را بیرون بیاورید.
4. سر خود را کمی به عقب و به یک طرف خم کنید.
5. سر خود را به عقب خم کنید، گوشه‌های دهان خود را به سمت پایین بکشید و فک پایین خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
کلام پایانی
ما در فیزیوتراپی صورت در منزل آسوده یار بر اهمیت ارزیابی توسط متخصص عصبی-عضلانی تأکید می‌کنیم. هر فرد مبتلا به فلج بل و فلج صورت منحصربه‌فرد بوده و پروتکل فیزیوتراپی او با دیگری متفاوت است. پس از اینکه فیزیوتراپ‌های متخصص ما به‌دقت شما را در منزل‌تان معاینه کردند، تمرین‌های دقیقی را یاد خواهید گرفت که بیشترین نفع را از آن‌ها خواهید برد.
منابع:
physio-on-the-river.co.uk
facialparalysisinstitute.com
healthline.com