کم‌کاری تیروئید زمانی اتفاق میفتد که غده تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند. به این وضعیت، کم‌کاری تیروئید می‌گویند. گاهی کم‌کاری تیروئید، در مراحل اولیه علائم مشخصی ندارد. کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به کلسترول بالا و مشکلات قلبی شود. برای تشخیص کم‌کاری تیروئید از آزمایش خون و برای درمان آن از قرص‌های حاوی هورمون تیروئید استفاده می‌کنند. این قرص‌ها در درمان بیماری کم‌کاری تیروئید بسیار مؤثر هستند و دوز مصرفی آن‌ها را پزشک تجویز می‌کند.
علائم کم‌کاری تیروئید
علائم کم‌کاری تیروئید به شدت بیماری فرد بستگی دارد. مشکلات این بیماری معمولاً به‌تدریج و در طی چندین سال ایجاد میشوند. خستگی و افزایش وزن از علائم اولیه کم‌کاری تیروئید هستند. سپس با کاهش متابولیسم بدن، علائم شدید‌تر میشوند. سایر علائم کم‌کاری تیروئید شامل موارد زیر می‌باشند:
- خستگی
- حساسیت بیشتر به سرما
- یبوست
- پوست خشک
- افزایش وزن
- صورت پف‌آلود
- صدای خشن
- ضعف عضلانی
- درد، حساسیت و سفتی عضلات
- سیکل‌های قاعدگی نامنظم
- نازک شدن مو
- کاهش ضربان قلب
- افسردگی
- مشکلات حافظه
حتما مطاالعه کنید: پرکاری تیروئید چیست؟
علل ابتلا به کم‌کاری تیروئید
تیروئید، غده‌ای پروانه شکل و کوچک است که در پایین گردن قرار دارد. غده تیروئید، دو هورمون اصلی تی3 و تی4 می‌سازد. این هورمون‌ها بر هر سلول بدن تأثیر می‌گذارند و در میزان جذب چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها، دمای بدن و ضربان قلب نقش دارند. کم‌کاری تیروئید زمانی اتفاق میفتد که غده تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. شرایط زیر منجر به کم‌کاری تیروئید میشوند.
بیماری‌های خودایمنی
شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید، بیماری خودایمنی به نام هاشیموتو است. بیماری‌های خودایمنی زمانی اتفاق میفتند که سیستم ایمنی، آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که به بافت‌های سالم حمله می‌کنند. گاهی این فرآیند غده تیروئید را درگیر کرده و توانایی آن را در تولید هورمون مختل می‌کند.
جراحی غده تیروئید
جراحی غده تیروئید، توانایی غده را برای تولید هرمون‌های تیروئیدی کاهش می‌دهد یا آن را به‌طور کامل متوقف می‌کند.
پرتو‌درمانی
پرتوهای مورداستفاده برای درمان سرطان‌های سر و گردن، غده تیروئید را تحت تأثیر قرار می‌دهند و منجر به کم‌کاری تیروئید میشوند.
تیروئیدیت
تیروئیدیت زمانی اتفاق میفتد که غده تیروئید ملتهب میشود. تیروئیدیت می‌تواند غده تیروئید را تحریک کند تا تمام هورمون تیروئید ذخیره‌شده خود را به یکباره آزاد کند. همچنین باعث افزایش فعالیت غده تیروئید میشود و ابتدا وضعیتی به نام پرکاری تیروئید را به‌وجود می‌آورد. سپس موجب تیروئید کم‌کار میشود.
مصرف برخی از داروها
تعدادی از داروها منجر به کم‌کاری تیروئید میشوند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی از اختلالات روان‌پزشکی استفاده میشود. اگر داروی خاصی را مصرف می‌کنید، از پزشک خود در مورد تأثیر آن بر غده تیروئید سؤال کنید.
مشکلات مادرزادی
غده تیروئید در برخی از نوزادان به‌درستی فعالیت نمی‌کند. حتی بعضی از نوزادان غده تیروئید ندارند. در بیشتر موارد، دلیل رشد نامناسب غده تیروئید مشخص نیست، اما برخی از کودکان این بیماری را به ارث می‌برند. اغلب، نوزادانی که با کم‌کاری تیروئید متولد میشوند، در ابتدا علائم شدیدی ندارند.
اختلال غده هیپوفیز
یکی از علل کم‌کاری تیروئید، نارسایی غده هیپوفیز در تولید کافی هورمون محرک تیروئید است. در صورت وجود تومور غیر‌سرطانی در غده هیپوفیز، فعالیت این غده مختل میشود.
بارداری
برخی از افراد در طول بارداری یا بعد از بارداری به کم‌کاری تیروئید مبتلا میشوند. اگر کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری اتفاق بیفتد و درمان نشود، خطر سقط جنین و زایمان زودرس افزایش می‌یابد. همچنین کم‌کاری تیروئید بر جنین در حال رشد به‌شدت تأثیر منفی می‌گذارد.
ید ناکافی
غده تیروئید برای ساختن هورمون‌های تیروئید به ماده معدنی ید نیاز دارد. ید عمدتاً در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می‌کنند و نمک یددار یافت میشود. کمبود ید، منجر به کم‌کاری تیروئید میشود.
عوارض تیروئید کم‌کار
کم‌کاری تیروئید به‌مرور حادتر میشود و عوارضی را به‌وجود می‌آورد. در ادامه به برخی از این عوارض اشاره می‌کنیم.
گواتر
به بزرگ‌تر شدن غده تیروئید گواتر می‌گویند که در اثر کم‌کاری تیروئید به وجود می‌آید. گواتر بزرگ بلع و تنفس را دشوار می‌کند.
مشکلات قلبی
کم‌کاری تیروئید منجر به افزایش خطر بیماری‌ها و نارسایی‌های قلبی میشود؛ زیرا بدن این افراد کلسترول اِل‌دی‌ال بیشتری را جذب می‌کند.
نوروپاتی محیطی (آسیب عصبی)
به اعصابی که اطلاعات را از مغز و نخاع به بقیه بدن منتقل می‌کنند، اعصاب محیطی می‌گویند. کم‌کاری تیروئید به این اعصاب آسیب می‌رساند. نوروپاتی محیطی موجب درد، بی‌حسی و گزگز بازوها و پاها میشود.
ناباروری
مقدار کم هورمون تیروئید، تخمک‌گذاری و باروری را در بدن مختل می‌کند.
نقایص مادرزادی
برخی از نوزادان به‌صورت مادرزادی به کم‌کاری تیروئید مبتلا میشوند. کم‌کاری تیروئید در نوزادان، درمان نمی‌شود و مشکلات جسمی و ذهنی به وجود می‌آورد.
کمای میگزِدِم
کمای میگزدم یکی از عوارض شدید کم‌کاری تیروئید است. علائم آن شامل سرمازدگی، خواب‌آلودگی، کمبود شدید انرژی و بیهوشی هستند. این بیماری نیاز به درمان فوری دارد.
عوامل افزایش خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید
اگرچه امکان ابتلا به کم‌کاری تیروئید برای همه وجود دارد، شرایط زیر خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
- بیماری خودایمنی مانند دیابت نوع 1
- انجام پرتو‌درمانی
- انجام جراحی تیروئید
نحوه تشخیص تیروئید کم‌کار
پزشک از روش‌های مختلفی برای شناسایی تیروئید کم‌کار استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- بررسی سابقه خانوادگی بیمار
- معاینه بیمار
- آزمایش‌های تیروئید، مانند آزمایش خون تی‌اِس‌اچ، تی3، تی4
- تصویربرداری، مانند اسکن تیروئید و سونوگرافی
- آزمایش جذب ید
درمان کم‌کاری تیروئید
برای درمان کم‌کاری تیروئید، معمولاً قرص لِووتیروکسین تجویز میشود. این دارو حاوی هورمون‌های تیروئیدی است که سطح هورمون‌ها را به حالت طبیعی برمی‌گرداند و علائم کم‌کاری تیروئید را از بین می‌برد. احتمالاً یک یا دو هفته پس از مصرف قرص، احساس بهتری خواهید داشت. درمان با لووتیروکسین احتمالاً مادام‌العمر خواهد بود. ازآنجاکه دوز مصرف شما تغییرمی‌کند، باید هر 6 ماه یک‌بار آزمایش بدهید تا میزان تیروئید در بدن‌تان بررسی شود.
حتما بخوانید: ویزیت متخصص غدد در منزل
نقش تغذیه در کم‌کاری تیروئید
رژیم غذایی، تأثیر زیادی بر کم‌کاری تیروئید دارد. برخی از مواد مغذی مانند سلنیوم و روی عملکرد تیروئید را بهبود می‌بخشند، درحالی‌که برخی دیگر کم‌کاری تیروئید را شدید‌تر می‌کنند. بیماران مبتلا به تیروئید کم‌کار باید غذاهای حاوی مواد مغذی خاص مانند ید، سلنیوم و روی مصرف کنند. مواد غذایی زیر در بهبود علایم کم‌کاری تیروئید نقش مهمی دارند.
غذاهای حاوی ید
بدن برای تولید هورمون‌های تیروئید به ید نیاز دارد و کمبود آن باعث بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر) میشود. اما از آنجایی که بدن نمی‌تواند ید بسازد، باید در رژیم غذایی خود از مواد یُددار استفاده کنید. غذاهای غنی از ید عبارت‌اند از:
- پنیر
- شیر
- نمک خوراکی یددار
- ماهی آب شور
- جلبک دریایی
- تخممرغ
غذاهای حاوی سلنیوم
سلنیوم یک ریزمغذی است که در تولید هورمون‌های تیروئید نقش دارد و دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی است. بافت تیروئید به‌طور طبیعی حاوی سلنیوم است. مواد غذایی سرشار از سلنیوم عبارت‌اند از:
- آجیل
- ماهی
- میگو
- گوشت گاو
- بوقلمون
- جوجه
- ژامبون
- تخممرغ
- بلغور
- جو دوسر
- برنج قهوه‌ای
غذاهای حاوی روی
روی، ماده مغذی دیگری است که برای افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئیدی مفید است. این ماده مغذی در مواد غذایی زیر وجود دارد:
- صدف
- گوشت گاو
- خرچنگ
- غلات
- جوجه
- حبوبات
- دانه کدوتنبل
- ماست
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بدون دلیل احساس خستگی می‌کنید و علائم کم‌کاری تیروئید دارید به پزشک مراجعه کنید. همچنین درصورت مصرف قرص تیروئید، باید هر 3ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کنید تا دوز داروها‌ی‌‌تان را تغییر دهد. درصورت بهبود کم‌کاری تیروئید، هر 6 ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
کم‌کاری تیروئید در اثر کمبود تولید هورمون‌های تیروئید بدن به وجود می‌آید. برای درمان کم‌کاری تیروئید از قرص‌هایی استفاده میشود که سطح هورمون‌های غده تیروئید را تنظیم می‌کنند. علائم این بیماری شامل خستگی، حساسیت سرما، پوست خشک و افزایش وزن می‌باشند. کم‌کاری تیروئید را می‌توان با مصرف مواد غذایی مغذی مانند گوشت گاو، آجیل ، لبنیات و غذاهای دریایی که سرشار از ید، سلنیوم و روی هستند، کنترل کرد. درصورت پیشرفت این بیماری عوارض شدیدی ازجمله نقایص مادرزادی، کمای میگزِدِم، ناباروری، گواتر و نارسایی‌های قلبی به وجود می‌آیند. در صورت مشاهده هرگونه علائم این بیماری به پزشک مراجعه کنید. پزشک با استفاده از آزمایش خون و عکس‌برداری، کم‌کاری تیروئید شما را تشخیص می‌دهد و داروی مناسب را تجویز می‌کند.
منابع
mayoclinic.org
niddk.nih.gov
medlineplus.gov
medicalnewstoday.com