نارسایی کبد چیست؟

نارسایی کبد یک بیماری تهدید کننده حیات است که نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد. اغلب نارسایی کبدی طی سالهای متمادی به تدریج رخ می دهد. این عارضه مرحله نهایی بسیاری از بیماری های کبدی است؛ اما یک بیماری نادرتر که به عنوان نارسایی حاد کبدی شناخته می شود به سرعت (در کمتر از 48 ساعت) اتفاق می افتد و در ابتدا تشخیص آن دشوار است.

نارسایی کبدی زمانی اتفاق می افتد که قسمتهای زیادی از کبد آسیب جدی ببینند و کبد دیگر نتواند به عملکرد خود ادامه دهد.

انواع نارسایی کبدی

دو نوع نارسایی کبد وجود دارد:

• حاد: این نوع زمانی رخ می دهد که کبد ظرف چند روز یا چند هفته متوقف می شود. اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، هیچ نوع بیماری کبدی یا مشکلی قبل از این اتفاق ندارند.
• مزمن: آسیب به کبد به مرور زمان انباشته شده و باعث توقف عملکرد می شود.

علائم بیماری کبد و نارسایی کبدی

علائم اولیه نارسایی کبد اغلب شبیه علائم بیماری های کبدی و سایر عارضه ها است. به همین دلیل، تشخیص نارسایی کبدی در ابتدا دشوار است. علائم اولیه شامل موارد زیر است:

• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• خستگی
• اسهال

اما با پیشرفت نارسایی کبدی، علائم جدی تر می شوند و بلافاصله نیاز به مراقبت و درمان دارند. این علائم عبارتند از:

• زردی
• سهولت در خونریزی
• تورم شکم
• گیجی ذهنی (معروف به انسفالوپاتی کبدی)
• خواب آلودگی

علل نارسایی حاد کبدی

علل نارسایی حاد کبدی، هنگامی که کبد به سرعت از کار می افتد، شامل موارد زیر است:

• مصرف بیش از حد استامینوفن: دوزهای زیاد استامینوفون می تواند به کبد شما آسیب برساند یا منجر به نارسایی شود.
• ویروس هایی از جمله هپاتیت A، B و E، ویروس اپشتین–بار، سیتومگالوویروس و ویروس هرپس سیمپلکس: آنها منجر به آسیب کبدی یا سیروز کبدی می شوند.
• واکنش به برخی از داروهای تجویز شده و یا مکمل های گیاهی: برخی سلولهای کبد شما را از بین می برند. برخی دیگر به سیستم مجاری صفرایی که از طریق آن حرکت می کند آسیب می رسانند.
• خوردن قارچ وحشی سمی: نوعی به نام آمانیتا فالوئیدس که به آن کلاهک مرگ نیز گفته می شود، حاوی سمومی است که به سلول های کبدی آسیب می رساند و منجر به نارسایی کبدی در طی دو روز می شود.
• هپاتیت خود ایمنی: همانند هپاتیت ویروسی، این بیماری که به بدن شما حمله می کند، می تواند منجر به نارسایی حاد کبدی شود.
• بیماری ویلسون: این بیماری ژنتیکی از حذف مس توسط بدن جلوگیری می کند که در کبد جمع شده و به آن آسیب می رساند.
• کبد چرب حاد بارداری: در این بیماری نادر، چربی اضافی روی کبد شما جمع می شود و به آن آسیب می رساند.
• شوک سپتیک: این عفونت طاقت فرسا در بدن شما می تواند به کبد آسیب برساند یا باعث توقف عملکرد آن شود.
• سندرم باد-کیاری: این بیماری نادر رگهای خونی کبد را باریک و مسدود می کند.
• سموم صنعتی: بسیاری از مواد شیمیایی، از جمله تتراکلرید کربن، پاک کننده و چربی، می توانند به کبد شما آسیب برسانند.

علل نارسایی مزمن کبد

شایعترین دلایل نارسایی مزمن کبدی عبارتند از:

• هپاتیت B: کبد پ را متورم کرده و مانع عملکرد مناسب آن می شود.
• هپاتیت C: اگر به مدت طولانی به آن مبتلا باشید، می تواند منجر به سیروز کبدی شود.
• مصرف طولانی مدت الکل: ممکن است منجر به سیروز شود.
• هموکروماتوز: این اختلال ارثی باعث جذب و ذخیره بیش از حد آهن در بدن می شود؛ که می تواند در کبد جمع شده و باعث سیروز شود.

سایر بیماری هایی که ممکن است منجر به نارسایی کبد شود عبارتند از:

• هپاتیت A: تماس با غذا یا آب آلوده به ویروس هپاتیت A یا شخصی که به ویروس آلوده است، می تواند باعث التهاب کبد شود. این نوع معمولاً خود به خود از بین می رود.
• هپاتیت خود ایمنی: در این نوع، سیستم ایمنی بدن و نه ویروس، به کبد شما حمله کرده و باعث التهاب می شود.
• سیروز: مواردی مانند نوشیدن الکل برای سالها یا وجود هپاتیت در کبد، عملکرد کبد را سخت یا غیرممکن می کند.
• کلانژیت اسکلروزان اولیه: این بیماری به آرامی به مجاری صفراوی شما آسیب می رساند. بیشتر مردان جوان را مبتلا می کند.
• اگزالوز: این بیماری زمانی است که کلیه های شما نمی توانند از طریق ادرار از شر بلورهای اگزالات کلسیم خلاص شوند.
• بیماری ویلسون: افراد مبتلا به این بیماری نادر ارثی مقدار زیادی مس در مغز و کبد خود ذخیره می کنند.
• کمبود آلفا-1 آنتی‌تریپسین: این بیماری ژنتیکی می تواند منجر به بیماری ریه یا کبد شود.
• سرطان کبد: افراد مبتلا به هپاتیت B یا هپاتیت C در طولانی مدت اغلب به این بیماری مبتلا می شوند.
• آدنوم کبد: این بیماری زمانی است که تومورهای خوش خیم روی کبد سالم قرار دارند. این امر اغلب زنان 20 تا 44 ساله را درگیر می کند.
• بیماری کبد چرب: سلول های اضافی چربی می توانند در کبد شما جمع شوند. بیماری کبد چرب غیرالکلی اغلب افراد دارای اضافه وزن، چاقی یا کلسترول بالا را درگیر می کند. بیماری کبد چرب مرتبط با الکل، تحت تأثیر مشروبات الکلی است.
• هپاتیت الکلی: التهاب کبد که ناشی از نوشیدن زیاد یا طولانی مدت الکل است.
• سندرم آلاژیل: یک اختلال ژنتیکی است که منجر به تولید مجاری صفراوی کمتر از حد طبیعی در کبد می شود.
• کلانژیت صفراوی اولیه (PBC): با گذشت زمان، این بیماری مجاری صفراوی کوچک شما را از بین می برد. هنوز هم ممکن است بشنوید که آن را با نام قبلی خود، سیروز کلانژیت صفراوی صدا می کنند.
• بیماری گالاکتوزومی: افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند گالاکتوز، قند موجود در بسیاری از غذاها را تجزیه کنند. این می تواند باعث آسیب کبدی شود.
• کمبود اسید لیپاز لیزوزومی (LAL-D): در این بیماری ژنتیکی، بدن نمی تواند آنزیمی به نام لیزوزومال اسید لیپاز (LAL) تولید کند که به بدن کمک می کند تا چربی ها و کلسترول سلول ها را تجزیه کنند. در نتیجه، چربی ها در کبد شما می مانند و باعث آسیب می شوند.

پیشرفت بیماری کبد

• مرحله 1: التهاب. در مراحل اولیه، کبد ملتهب شده و ممکن است حساس باشد یا اصلاً شما را آزار ندهد.
• مرحله 2: فیبروز / اسکار. اگر التهاب را درمان نکنید، باعث ایجاد زخم می شود. همانطور که بافت زخم در کبد جمع می شود، جریان خون را متوقف می کند که باعث می شود قسمت های سالم کار خود را انجام ندهند و عملکرد آنها را سخت تر کند.
• مرحله 3: سیروز. بافت اسکار گسترش می یابد و با وجود بافت سالم کمتری که وظیفه خود را انجام می دهد، کبد شما خوب کار نمی کند یا اصلاً کار نمی کند.
• مرحله 4: مرحله نهایی نارسایی / بیماری کبدی. این یک اصطلاح برای چندین بیماری است، از جمله تورم کبد، خونریزی داخلی، از دست دادن عملکرد کلیه، انباشت مایع در شکم و مشکلات ریوی. فقط پیوند کبد می تواند آن را درمان کند.

تشخیص بیماری کبدی

آزمایشات و روشهایی که برای تشخیص نارسایی کبدی و بیماری کبدی استفاده می شود شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون. این آزمایش به پزشک شما اطلاع می دهد که کبد چگونه کار می کند. ممکن است آزمایش زمان پروترومبین تجویز شود که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می کند. در نارسایی حاد کبدی، خون به سرعت لازم لخته نمی شود.
• آزمایشات تصویربرداری. تصاویر به پزشک اجازه می دهد ببیند در کبد شما چه می گذرد و می فهمد که مشکل چیست. او ممکن است روش های زیر را توصیه کند:
  • سونوگرافی
  • سی تی اسکن شکم
  • تصویربرداری ام آر آی (MRI)
• نمونه برداری. پزشک با استفاده از یک سوزن تکه کوچکی از بافت کبد را برداشته و در آزمایشگاه آن را بررسی می کند. نمونه برداری از کبد خارج از قاعده یک عمل خاص است که امکان می دهد تا پزشک سوزن را در ورید گردن شما قرار دهد.

درمان نارسایی کبدی

دارو

استیل سیستئین می تواند نارسایی حاد کبدی ناشی از مصرف بیش از حد استامینوفن را معکوس کند؛ اما باید سریع آن را مصرف کنید. همچنین داروهایی وجود دارند که می توانند اثرات قارچ یا سموم دیگر را معکوس کنند.

مراقبت های حمایتی

اگر ویروس باعث نارسایی کبد شود، بیمارستان می تواند تا زمانی که ویروس روند خود را ادامه دهد علائم شما را درمان کند. در این موارد، کبد گاهی خود به خود بهبود می یابد.

پیوند کبد

اگر نارسایی کبدی شما منجر به آسیب طولانی مدت شود، اولین قدم ممکن است تلاش برای نجات هر بخشی از کبد باشد. در صورت عدم موفقیت، به پیوند کبد نیاز دارید. خوشبختانه، این روش اغلب موفقیت آمیز است.

عوارض نارسایی کبد

پزشکان برای جلوگیری از عوارض، شامل موارد زیر تلاش خواهند کرد:

• ادم مغزی. تجمع مایعات یکی از مشکلات در نارسایی کبد است. علاوه بر شکم، می تواند در مغز جمع شود و در آنجا منجر به فشار خون شود.
• مشکلات لخته شدن خون. کبد شما نقش زیادی در کمک به لخته شدن خون دارد. وقتی کبد نتواند آن کار را انجام دهد، بیش از حد در معرض خونریزی هستید.
• عفونت ها مانند ذات الریه و عفونت های ادراری. مرحله نهایی بیماری کبد احتمال ابتلا به عفونت را در شما بیشتر می کند.
• نارسایی کلیه. نارسایی کبدی می تواند عملکرد کلیه شما را تغییر دهد و منجر به نارسایی شود.

چگونه می توان از بروز نارسایی کبدی جلوگیری کرد؟

بهترین راه پیشگیری از نارسایی کبدی، کاهش خطر ابتلا به سیروز یا هپاتیت است. در اینجا چند نکته برای کمک به جلوگیری از این بیماری وجود دارد:

• برای جلوگیری از هپاتیت A و B واکسن هپاتیت یا ایمونوگلوبولین بزنید.
• از همه گروه های غذایی رژیم مناسب داشته باشید.
• حفظ وزن مناسب
• بیش از حد الکل مصرف نکنید. هنگام مصرف استامینوفن از مصرف الکل خودداری کنید.
• بهداشت را رعایت کنید. از آنجا که میکروب ها معمولاً توسط دست پخش می شوند، حتماً دستان خود را کاملاً بشویید و از دستشویی استفاده کنید. همچنین، قبل از لمس هر غذایی، دستان خود را بشویید.
• از لوازم بهداشتی شخصی، از جمله مسواک و تیغ استفاده کنید.
• در صورت خال کوبی یا سوراخ کردن بدن، اطمینان حاصل کنید که شرایط بهداشتی است و کلیه وسایل آسپتیک است (عاری از میکروب های بیماری زا).
• هنگام داشتن رابطه جنسی حتماً از اقدامات محافظتی مانند (کاندوم) استفاده کنید.
• اگر از داروهای وریدی غیرقانونی استفاده می کنید، سرنگ را با کسی به اشتراک نگذارید.