یکی از بیماری‌هایی که این روزها به مشکلی همه‌گیر تبدیل شده است کبد چرب میباشد. کبد چرب علائم خاصی ندارد و می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کبد شود. بنابراین توجه به این بیماری و درمان به‌موقع آن از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از اهداف مرکز درمان در منزل آسوده‌یار تشکیل تیمی از پزشکان متخصص برای مدیریت و کنترل علائم بیماری کبد چرب میباشد. در ادامه به بررسی بیماری کبد چرب و روش کار این تیم پزشکی می‌پردازیم.
عملکرد کبد
کبد شما یکی از اندام‌های ضروری بدن است که با انجام فعالیت‌های مختلف به سلامت شما کمک می‌کند. فعالیت‌های کبد شامل موارد زیر می‌باشند:
- تولید صفرا برای کمک به هضم غذا
- ساخت پروتئین برای بدن
- ذخیره آهن
- تبدیل مواد مغذی به انرژی
- تولید مواد لخته‌کننده خون (برای التیام زخم‌ها و بسته شدن محل زخم)
- مقاومت در برابر عفونت‌ها با ایجاد فاکتورهای ایمنی و حذف باکتری‌ها و سموم (موادی که می‌توانند به بدن شما آسیب برسانند) از خون
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب (استئاتوز کبدی) بیماری شایعی است که به‌دلیل تجمع بیش‌ازحد چربی در کبد ایجاد می‌شود. در صورتی که کبد شما سالم باشد مقدار کمی چربی دارد. اما زمانی که چربی به 5 تا 10 درصد وزن کبد شما برسد، مشکل‌ساز می‌شود.
انواع کبد چرب
دو شکل اصلی بیماری کبد چرب عبارت‌اند از:
- بیماری کبد چرب الکلی: بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) ناشی از مصرف منظم الکل است.
- بیماری کبد چرب غیرالکلی: بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) با مصرف الکل ارتباطی ندارد. محققان علت دقیق بیماری کبد چرب غیرالکلی را نمی‌دانند. عوامل متعددی مانند چاقی و دیابت می‌توانند خطر ابتلا به این نوع کبد چرب را افزایش دهند.
مراحل پیشرفت بیماری کبد چرب
در بیشتر موارد، بیماری کبد چرب هیچ مشکل جدی‌ای ایجاد نمی‌کند یا مانع از عملکرد طبیعی کبد شما نمی‌شود. اما در 7 تا 30 درصد افراد مبتلا به این بیماری، با گذشت زمان شرایط بیمار بدتر و با مشکلات اساسی مواجه می‌شود. در این حالت بیماری طی سه مرحله پیشرفت می‌کند:
- کبد ملتهب (متورم) شده و به بافت آن آسیب وارد می‌شود. این مرحله استئاتوهپاتیت نامیده می‌شود.
- بافت اسکار در جایی تشکیل می‌شود که کبد شما آسیب دیده است. این فرآیند فیبروز نامیده می‌شود.
بافت اسکارِ گسترده جایگزین بافت سالم می‌شود. در این مرحله، سیروز کبدی اتفاق میفتد. سیروز کبدی در نتیجه آسیب شدید به کبد ایجاد می‌شود. بافت اسکار سخت که جایگزین بافت سالم کبد می‌شود، عملکرد کبد را کند می‌کند. در نهایت، این آسیب می‌تواند عملکرد کبد را به‌طور کامل مختل کند. سیروز کبدی می‌تواند منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شود.
حتما بخوانید: همه چیز درباره پیوند کبد
چه کسانی بیشتر به بیماری کبد چرب مبتلا میشوند؟
برخی افراد بیشتر درمعرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند. این افراد شامل گروه‌های زیر می‌باشند:
- کسانی که یائسگی آن‌ها کامل شده است (قاعدگی آن‌ها متوقف شده است).
- افرادی که چاق هستند و سطح چربی شکم آن‌ها بالا است.
- کسانی که مبتلا به فشار خون بالا، دیابت یا کلسترول بالا هستند.
- افرادی که مبتلا به آپنه انسدادی خواب (یک راه هوایی مسدودشده که باعث توقف و شروع تنفس در طول خواب می‌شود) هستند.
چه چیزی باعث بیماری کبد چرب می‌شود؟
برخی افراد بدون داشتن هیچ‌گونه بیماری قبلی‌ای به بیماری کبد چرب مبتلا میشوند. اما برخی عوامل، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. این عوامل شامل موارد زیر می‌باشند:
- داشتن اضافه وزن/چاقی
- ابتلا به دیابت نوع 2 یا مقاومت به انسولین
- داشتن سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح تری گلیسیرید بالا)
- مصرف برخی از داروهای تجویزی، مانند آمیودارون (Cordarone)، دیلتیازم (Cardizem)، تاموکسیفن (Nolvadex) یا استروئیدها
بیماری کبد چرب چه علائمی دارد؟
افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اغلب هیچ علائمی ندارند تا اینکه به سیروز کبدی تبدیل می‌شود و علائم بروز می‌کنند. علائم بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد شکم یا احساس پری در سمت راست بالای شکم
- حالت تهوع، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
- پوست مایل به زرد و سفیدی چشم (یرقان)
- ورم شکم و پاها (ادم)
- خستگی شدید یا آشفتگی ذهنی
- ضعف
بیماری کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ازآنجایی‌که بیماری کبد چرب اغلب هیچ علامتی ندارد، پزشک شما ممکن است اولین کسی باشد که آن را تشخیص دهد. سطوح بالاتر آنزیم‌های کبدی که در آزمایش خون برای سایر بیماری‌ها ظاهر میشوند، ممکن است نشان‌دهنده بیماری کبد چرب باشند. افزایش آنزیم‌های کبدی نشانه آسیب به کبد است. برای تشخیص کبد چرب، پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:
- سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن) و ام‌آرآی برای عکس‌برداری از کبد
- بیوپسی کبد (نمونه بافت) برای تعیین میزان پیشرفت بیماری کبد
- فیبرواسکن کبد (سونوگرافی تخصصی که گاهی به‌جای بیوپسی کبد برای تعیین میزان چربی و بافت اسکار در کبد استفاده می‌شود)
روش‌های درمانی کبد چرب غیرالکلی
مدیریت بیماری کبد چرب غیرالکلی شامل مشاوره سبک زندگی برای دستیابی به کاهش وزن تدریجی، افزایش فعالیت بدنی و همچنین اصلاح رژیم غذایی میباشد. اصلاح سبک زندگی باعث بهبود چربی‌های شکمی و بدن، چربی خون، مقاومت به انسولین و نشانگرهای التهابی می‌شود. اصلاح رژیم غذایی نیز شامل افزایش مصرف رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات و کاهش دریافت فروکتوز، چربی کل، اسیدهای چرب اشباع‌شده و اسیدهای چرب ترانس است.
مرکز درمان در منزل آسوده‌یار با کمک متخصصان حرفه‌ای، برنامه‌ای درمانی به بیماران ارائه می‌کنند که به اصلاح سبک زندگی بیماران و مدیریت بیماری آن‌ها کمک می‌کند. تغییر عادات نادرست در بسیاری از موارد باعث مدیریت بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌شود. این امر از بیماری‌ها و مشکلات بعدی جلوگیری می‌کند و به بیمار کمک می‌کند زندگی سالمی داشته باشد. روش‌های اصلاح سبک زندگی برای درمان کبد چرب غیرالکلی و یا پیشگیری از آن در ادامه ذکر شده‌اند:
کاهش وزن
چاقی یکی از عوامل ابتلا به کبد چرب غیرالکلی است. عواملی که باعث افزایش وزن میشوند شامل کمبود خواب و استرس می‌باشند. کمبود خواب ازطریق مکانیسم‌هایی که متابولیسم گلوکز، مصرف انرژی و افزایش اشتها را تنظیم می‌کنند، با چاقی مرتبط است. خواب ناکافی باعث ایجاد حالت پیش‌التهابی می‌شود که بر تنظیم انسولین تأثیر منفی می‌گذارد. استرس نیز باعث افزایش اشتها، پرخوری، تولید کورتیزول و افزایش وزن (به‌ویژه در قسمت شکم) می‌شود. چاقی با اختلال در تعادل پرواکسیدان/آنتی اکسیدانی منجر به التهاب در بافت کبد می‌شود. یکی از اهداف اصلی کاهش وزن، درمان کبد چرب و کمک به عملکرد طبیعی قلب است. مهم‌ترین عامل در درمان کبد چرب غیرالکلی با استفاده از کاهش وزن، توجه به میزان وزن کاهش یافته است. در واقع هر چقدر مقدار وزن کاهش پیدا کرده بیشتر باشد، اسید چرب کمتری به کبد منتقل می‌شود و متعاقباً بهبود حساسیت به انسولین، کاهش التهاب بافت چربی، ترشح سیتوکین‌های پیش‌التهابی و بهبود بافت کبد را به همراه دارد. برای درمان بیماری کبد چرب در افراد چاق و دارای اضافه وزن، کاهش وزن بیش از 10 درصد ضروری است؛ زیرا کاهش وزن بیشتر با بهبود بیشتر در تمام بافت‌ها همراه می‌شود. علاوه بر این، کاهش وزن، خطر ابتلا به دیابت و مشکلات قلبی عروقی را کاهش می‌دهد و منجر به پس‌رفت بیماری کبد و فیبروز می‌شود.
ورزش و فعالیت بدنی
سبک زندگی بی‌تحرک به‌شدت با اثرات فیزیولوژیکی خاص مانند چاقی و پیامدهای سلامتی متابولیک قلبی مرتبط است. ورزش و سایر فعالیت‌های بدنی، درمانی کم‌هزینه و معتبر برای مدیریت کبد چرب غیرالکلی می‌باشند. ورزش، فواید بیشتری نسبت به کاهش وزن دارد. اثربخشی ورزش برای کاهش چربی کبد، به‌دلیل دشواری رعایت رژیم غذایی و کاهش وزن در طولانی‌مدت میباشد. فعالیت بدنی و ورزش به‌طور مؤثر استئاتوز و چربی‌های داخل کبدی را کاهش می‌دهند و عملکرد کبد را مستقل از کاهش وزن بهبود می‌بخشند. فعالیت بدنی نه‌تنها بر کاهش چربی‌های داخل کبد تأثیر می‌گذارد، بلکه به‌طور قابل‌توجهی نشانگرهای آسیب سلولی کبدی و همچنین مقاومت محیطی به انسولین را نیز کاهش می‌دهد. بنابراین انجام فعالیت بدنی همراه با رژیم غذایی یا به‌صورت مستقل برای درمان کبد چرب غیرالکلی پیشنهاد می‌شود.
اصلاح رژیم غذایی
علاوه بر کل انرژی دریافتی، ترکیب رژیم غذایی نیز تأثیر قابل‌توجهی بر عملکردهای متابولیک و غدد درون‌ریز و همچنین تعادل کلی انرژی دارد. بنابراین، مصرف رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات برای پیشگیری از آسیب اکسیداتیو و بیماری‌های مزمن به‌شدت توصیه می‌شود و کبد چرب غیرالکلی نیز از این قاعده مستثنی نیست. میوه‌ها، سبزیجات، غلات و گیاهان دارویی منابع آنتی‌اکسیدانی پایداری هستند که حاوی ترکیبات فعال بیولوژیکی جدید می‌باشند. این منابع آنتی‌اکسیدانی شامل ترکیبات فنلی و ویتامین‌های مفید هستند. کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع، چربی کل، اسیدهای چرب ترانس و فروکتوز نیز به‌شدت توصیه می‌شود. مصرف زیاد قند به‌عنوان عامل اصلی چاقی در نظر گرفته می‌شود و رژیم‌های غذایی غنی از فروکتوز، حساسیت به انسولین را مختل می‌کنند که منجر به ایجاد کبد چرب غیرالکلی میشوند. از سوی دیگر، رژیم غذایی مدیترانه‌ای (مانند روغن زیتون که سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع یا اسیدهای چرب امگا 3 است) به‌تنهایی (حتی بدون کاهش وزن) نه تنها استئاتوز کبد را کاهش می‌دهد، بلکه حساسیت به انسولین را در افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی و مقاوم به انسولین بهبود می‌بخشد. به‌طور کلی، رژیم غذایی سطوح آلانین آمینوترانسفراز (آنزیمی که عمدتاً در کبد وجود دارد و با آسیب کبدی افزایش می‌یابد)، و آسپارتات آمینوترانسفراز (آنزیم موجود در کبد) را بهبود می‌بخشد و بنابراین مؤثرترین مداخله برای مدیریت بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی میباشد. در نهایت پیشنهاد می‌کنیم برای مدیریت بیماری کبد چرب غیرالکلی و اصلاح رژیم غذایی، به مصرف غذاهای کم‌کالری، حاوی کربوهیدرات کم و کم‌چرب بپردازید.
دارودرمانی
در برخی موارد بیماری به‌قدری پیشرفت کرده است که علاوه بر اصلاح سبک زندگی، استفاده از فرایند دارودرمانی ضروری میباشد. بدیهی است که بیماری کبد چرب غیرالکلی با سندرم متابولیک مرتبط است، بنابراین درمان بیماری‌های همراه با کبد چرب غیرالکلی ازجمله دیابت، چاقی، چربی خون بالا و فشار خون بالا نیز در حین درمان کبد چرب توصیه می‌شود.
به‌طور کلی، دسته‌بندی‌های گسترده‌ای از دارودرمانی برای درمان و مدیریت کبد چرب غیرالکلی وجود دارند. این روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
- آنتی اکسیدان‌ها (مانند ویتامین‌ها)
- عوامل حساس‌کننده انسولین (مانند متفورمین)
- عوامل محافظت کبدی (مانند اسید اورسودوکسی کولیک، استاتین‌ها، پنتوکسی فیلین، اورلیستات و ...)
- جراحی چاقی
مزایای مدیریت بیماری کبد چرب با استفاده از اصلاح سبک زندگی
در اینجا برخی از مزایای مدیریت بیماری کبد چرب با استفاده از اصلاح سبک زندگی ذکر شده است:
- کنترل بیماری‌های مرتبط: اصلاح سبک زندگی باعث می‌شود سایر بیماری‌های مرتبط با کبد چرب نیز تحت کنترل قرار گیرند.
- کاهش هزینه‌های درمانی: بیمارانی که به مدیریت بیماری خود میپردازند هزینه کمتری برای دارودرمانی و جراحی صرف می‌کنند. همچنین با توجه به عدم پیشرفت بیماری، مشکلات و عواقب بعدی در انتظار بیماران نیستند.
- بهبود کیفیت زندگی: کنترل بیماری و اصلاح سبک زندگی موجب بهبود کیفیت زندگی بیمار و بازگشت او به فعالیت‌های روزمره می‌شود.
- کاهش زمان بستری در بیمارستان: مدیریت بیماری و اصلاح سبک زندگی باعث بهبود شرایط بیمار میشوند. بنابراین پیشرفت بیماری متوقف می‌شود و زمان بستری بیمار در بیمارستان کاهش می‌یابد.
روند درمان بیماری کبد چرب در آسوده‌یار
مرکز درمان در منزل آسوده‌یار با رویکرد کمک به بیماران برای داشتن زندگی‌ای سالم و آرام، به ایجاد برنامه‌ای درمانی پرداخته است. این مرکز با تیم پزشکی متشکل از متخصص تغذیه، متخصص داخلی، دکترای فیزیولوژی ورزشی و دکترای روانشناسی به درمان طولانی‌مدت بیماری‌های مختلف ازجمله دیابت، کبد چرب، فشار خون، سرطان، آرتروز، آلزایمر، چاقی و ... می‌پردازد. تیم پزشکی آسوده‌یار به مدت سه ماه در خدمت بیماران است و طی جلسات هفتگی یک ساعته به ارائه برنامه درمانی متناسب با بیماری می‌پردازد. این برنامه درمانی شامل اصلاح سبک زندگی بیمار، تغییر رژیم غذایی او، ارائه فعالیت‌های ورزشی، تشکیل جلسات مشاوره روانشناسی و ارائه برنامه دارویی میباشد. در بسیاری از موارد اصلاح سبک زندگی بیمار منجر به بازگشت سلامتی او می‌شود و نیازی به درمان‌های دارویی یا جراحی نمی‌باشد. در مواردی دیگر نیز اصلاح سبک زندگی به مدیریت بیماری کمک می‌کند و مانع از مشکلات بعدی می‌شود.
فعالیت‌هایی که تیم پزشکی در طول درمان بیمار انجام می‌دهند عبارت‌اند از:
- ویزیت اولیه پرستار: در طول ارزیابی اولیه شما، پرستار سلامت شما را ارزیابی می‌کند و به بررسی داروهای شما می‌پردازد. سپس سؤالاتی از شما می‌پرسد و نکات مهم را به تیم پزشکی اطلاع می‌دهد.
- امور اداری: در ابتدا پرونده‌ای برای بیمار تشکیل می‌شود که شامل سابقه پزشکی، داروهای مصرفی، روش‌های درمانی مورد استفاده و ... میباشد. پرونده پزشکی بیمار به‌صورت الکترونیک ثبت می‌شود و تمام پزشکان فعال در تیم درمانی به‌صورت مداوم به پرونده و اطلاعات مربوط به بیمار دسترسی دارند.
- آموزش بیمار: تیم پزشکی آموزش‌هایی ارائه می‌دهد که به بیمار کمک می‌کند به تشخیص تغییرات علائم بپردازد. آموزش‌های ارائه‌شده به بیمار می‌آموزد چطور علائم حیاتی خود را کنترل کند و در صورت مشاهده علائم جدی با پزشک تماس بگیرد.
- رژیم غذایی: متخصص تغذیه به ارائه رژیم غذایی متناسب با شدت بیماری، وزن بیمار، سن و سلامتی عمومی او می‌پردازد.
- حرکات ورزشی: متخصص فیزیولوژی با توجه به شرایط بیمار، فعالیت‌های ورزشی مختلفی پیشنهاد می‌کند. همچنین مدت‌زمان انجام فعالیت، تعداد حرکات و جزئیات بیشتر را نیز در اختیار بیمار قرار می‌دهد.
- مشاوره روانشناسی: دکتر روانشناس به‌صورت جلسه‌ای به مشاوره با بیمار می‌پردازد و روش‌های کاهش استرس و اضطراب را برای او توضیح می‌دهد.
- کنترل علائم و روند بهبودی بیمار: تیم پزشکی به‌صورت منظم علائم بیمار را کنترل می‌کند و با انجام آزمایش‌های مختلف به بررسی روند بهبودی او می‌پردازد.
تیم مراقبتی و درمانی آسوده یار آماده خدمت رسانی به شما و خانواده شما هستند
چگونه می‌توانم بیماری کبد چرب را بهتر مدیریت کنم؟
روند درمان بیماری توسط متخصصان مرکز درمان آسوده‌یار برای شما توضیح داده می‌شود و از آنجایی که جلسات هفتگی به مدت کوتاهی تشکیل میشوند، همکاری شما در طول درمان بسیار اهمیت دارد. در ادامه کارهایی که می‌توانید برای مدیریت بهتر بیماری انجام دهید ذکر شده‌اند:
- عادات و سبک زندگی خود را اصلاح کنید: حتماً می‌دانید بخش مهمی از درمان شما مستلزم تغییر سبک زندگی است. تغییر در سبک زندگی شما شامل عادات غذایی سالم‌تر، ورزش بیشتر، کاهش وزن اضافی و ترک سیگار است. تغییر سبک زندگی و رعایت تمامی نکات باعث مدیریت موفقیت‌آمیز بیماری می‌شود. بنابراین تلاش شما برای ترک عادات نادرست در طول برنامه درمانی بسیار اهمیت دارد.
- با تیم پزشکی همکاری کنید: تیم پزشکی در طول دوره درمانی به‌صورت منظم به پیگیری علائم و حالات شما میپردازند. توجه شما به علائم و نوشتن مرتب تغییرات به آن‌ها کمک می‌کند برنامه‌ای بهتر در جهت بهبود شما ارائه کنند. همچنین دستورالعمل‌های آن‌ها ازجمله برنامه‌های ورزشی، رژیم غذایی و ... را رعایت کنید و در صورت عدم رعایت باصداقت به تیم پزشکی اطلاع بدهید.
- داروهای خود را مدیریت کنید: داروهای خود را طبق برنامه مصرف کنید و به هیچ عنوان دارویی را بدون مشاوره با پزشک کنار نگذارید.
- استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید: توجه داشته باشید استرس و اضطراب از عوامل مهم تأثیرگذار بر بیماری شما هستند. بنابراین سعی کنید آرام باشید و از عوامل استرس‌زا دوری کنید. همچنین به توصیه‌های روانشناس توجه کنید و در صورت احساس ناراحتی به او مراجعه کنید.
مدیریت کبد چرب به کمک متخصصان آسوده‌یار
در حال حاضر یکی از بیماری‌هایی که به‌صورت گسترده بر جامعه تأثیر گذاشته است، بیماری کبد چرب میباشد. این بیماری در اثر مصرف رژیم غذایی نامناسب، عدم تحرک، افزایش وزن، استرس و عادات نادرست گسترش پیدا می‌کند و بر سایر اندام های بدن تأثیر می‌گذارد. بنابراین اصلاح سبک زندگی و توجه به رژیم غذایی سهم زیادی در کنترل این بیماری دارند. مرکز درمان در منزل آسوده‌یار با تشکیل تیمی از متخصصان مختلف به مدیریت این بیماری کمک می‌کند. بیمار فقط با یک تماس می‌تواند از خدمات متخصصان فعال در آسوده‌یار استفاده کند. متخصصان این مرکز با ارائه برنامه‌ای درمانی متناسب با شرایط بیمار، به اصلاح عادات غذایی و سبک زندگی او کمک می‌کنند. تغییرات اعمال‌شده در زندگی بیمار، در بسیاری از موارد منجر به از بین رفتن علائم و درمان وی میشوند. پس به ما اعتماد کنید و از خدمات تیم حرفه‌ای ما بهره‌مند شوید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
sciencedirect.com
aasldpubs.onlinelibrary.wiley.com
chj.rums.ac.ir
ninkatec.com
aurorahealthcare.org