بدون تغذیه، بیمار از سوءتغذیه یا سایر مشکلات جدی سلامتی رنج می‌برد. سوند معده به‌عنوان یک روش تغذیه‌ای شناخته می‌شود و برای بیمارانی که دستگاه گوارش ضعیفی دارند، ضروری است. سوند معده می‌تواند به‌طور موقت برای مدت کوتاه چندروزه یا به‌طور دائم مورد استفاده قرار گیرد. یکی از خدماتی که متخصصان مرکز درمان در منزل آسوده‌یار ارائه میکنند وصل و تعویض سوند معده در منزل میباشد. در ادامه به توضیح روش وصل و تعویض سوند معده و عوارض آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید تا با این روش درمانی بیشتر آشنا شوید.
سوند معده چیست؟
سوند معده (NG tube) لوله پلاستیکی نازک و انعطاف‌پذیری است که برای اهداف درمانی موقت استفاده می‌شود. سوند معده به شکلی طراحی شده است که ازطریق حفره بینی به گلو و ازطریق مری به معده وارد می‌شود. پزشکان و پرستان از انواع مختلف سوند معده برای رساندن مواد غذایی و دارو به معده یا بیرون کشیدن آن‌ها استفاده میکنند.
انواع سوند معده
انواع سوند معده عبارت‌اند از:
- تک لومن: سوند معده تک لومن یک کانال باریک برای رساندن دارو و مواد غذایی به دستگاه گوارش است. این کانال قطر بسیار کوچکی دارد تا عبور مواد از آن راحت باشد و در صورت قرار گرفتن در معده به مدت چند هفته مشکلی ایجاد نشود.
- دو لومن: سوند معده دو لومن به شکلی طراحی شده است تا به کمک آن بتوان ساکشن انجام داد. سوند نازوگاستریک دو کانال دارد. یکی از کانال‌ها پهن‌تر است تا مکش انجام دهد و دیگری باریک طراحی شده است تا مانند دریچه هوا برای کاهش فشار عمل کند. بدین ترتیب سوند معده هنگام ساکشن به دستگاه گوارش نمی‌چسبد.
دلایل استفاده از سوند معده
سوند معده هم برای ورود مواد غذایی به معده و هم خروج آن‌ها از معده استفاده می‌شود. اغلب سوند معده به‌صورت کوتاه‌مدت به کار می‌رود تا مواد غذایی و داروها در طول بستری بیمار در بیمارستان وارد بدن او شوند. همچنین استفاده از آن برای مکش مواد غذایی و کاهش فشار یا رفع مسمومیت نیز کاربرد دارد.
دو دلیل اصلی استفاده از سوند معده شامل تغذیه کوتاه‌مدت (و مصرف دارو) و ساکشن معده (تخلیه معده) می‌باشند.
چه اقداماتی را باید پیش از وصل سوند معده انجام داد؟
بیمار باید پیش از وصل سوند معده اقدامات زیر را انجام دهد:
- از 8 ساعت قبل از سوندگذاری ناشتا باشد.
- یک هفته قبل از گذاشتن سوند معده، از مصرفآسپرین و رقیق‌کننده خودداری کند.
- باید در مورد هدف سوندگذاری و روش واردسازی آن از پزشک یا پرستار سؤال کند.
- باید درمورد حالت‌ها و احساس خود در طی سوندگذاری و عوارض سوند معده از پرستار یا پزشک سؤال کند.
- در صورتی که بیمار از دندان مصنوعی استفاده می‌کند، باید آن را قبل از وصل کردن سوند، از دهان خود خارج کند.
مراحل وصل سوند معده
یکی از خدماتی که پرستاران ما در مرکز درمان در منزل آسوده‌یار انجام می‌دهند وصل و تعویض سوند معده میباشد. مراحل وصل سوند معده در ادامه توضیح داده شده است:
- سوند معده از جنس PVC، سیلیکون یا پلی اورتان است. همچنین سوندها اندازه‌های مختلفی دارند که پرستار با توجه به ویژگی‌های سوند، مدت‌زمان استفاده، وضعیت بیمار و هزینه، اندازه آن‌ها را تعیین می‌کند.
- پس از انتخاب سوند مناسب، پرستار آن را ازطریق یکی از سوراخ‌های بینی وارد می‌کند و در خطی مستقیم به سمت پشت گلو هدایت می‌کند. او این کار را برای جلوگیری از فشار بر سقف حفره سینوسی انجام می‌دهد.
- هنگامی که سوند به پشت گلو رسید، آن را به‌آرامی به سمت پایین مری هدایت می‌کند و به‌آرامی به جلو بردن آن ادامه می‌دهد.
- سپس با نی به بیمار آب می‌دهد. قورت دادن مقدار کمی آب به پایین رفتن سوند از مری کمک می‌کند.
- در ادامه بیمار باید نفس عمیق بکشد و آن را حبس کند.
- در صورتی که در حین نفس کشیدن، دچار سرفه یا ناراحتی شود باید سوند خارج شود و پس از استراحتی کوتاه مجدداً وارد بدن شود.
- پرستار پس از قرار دادن سوند و رسیدن به طول صحیح، آن را با چسب محکم می‌کند.
- در آخر سوند را بررسی می‌کند تا مطمئن شود در محل مناسب و درست قرار گرفته است.
روش‌های بررسی محل قرارگیری سوند معده
برای جلوگیری از عوارض جانبی قرارگیری نادرست سوند معده، آزمایش‌های زیر انجام میشوند:
- اشعه ایکس قفسه سینه: اشعه ایکس قفسه سینه دقیق‌ترین روش برای بررسی محل قرارگیری سوند معده است و اغلب برای بیماران ناهشیار در بخش ویژه از آن استفاده شود. اما ممکن است استفاده منظم از این روش امکان‌پذیر یا عملی نباشد.
- تست آسپیره pH: بهترین راه برای بررسی محل قرارگیری سوند، آزمایش آسپیره pH است. در این تست مکش مقدار کمی مایع برای بررسی محتوای اسیدی انجام می‌شود. اگر سوند به‌درستی در معده قرار گرفته باشد، مایع آسپیره‌شده باید دارای اسید معده باشد که pH کمتری را نشان می‌دهد. این تست برای بررسی سریع در طول لوله‌گذاری مفید است.
تغذیه و مصرف دارو در زمان استفاده از سوند معده در منزل
در زمان استفاده از سوند معده، توجه به تغذیه بیمار بسیار مهم است. نکات مربوط به تغذیه که باید در حین استفاده از سوند معده رعایت کنید به ترتیب زیر می‌باشند:
- غذای مورد استفاده برای تغذیه با سوند معده باید به شکل مایع باشد.
- تزریق دارو نیز به داخل سوند معده انجام می‌شود.
- تعداد دفعات تغذیه و داروی تزریقی با توجه به مشکل بیمار تعیین میشوند.
- قبل از تغذیه با استفاده از سوند، غذا باید تا دمای مناسب خنک شود.
- شستشوی سوند قبل و بعد از هر بار تغذیه و تزریق دارو، از گرفتگی و عفونت جلوگیری می‌کند. برای شستشو می‌توان از آب گرم استفاده کرد.
عوارض شایع تغذیه با سوند معده
هنگام استفاده از سوند معده ممکن است عوارضی ایجاد شوند. بخشی از مسئولیت پرستاران مرکز درمان در منزل آسوده‌یار، توجه به عوارض حاصل از تغذیه با سوند معده است. عوارض شایع شامل موارد زیر می‌باشند:
- خارج شدن سوند: در صورتی که سوند از معده یا روده خارج شود، باعث سرفه یا استفراغ بیمار می‌شود.
- نشتی: اگر مایعی را دیدید که از لوله خارج می‌شود، نشان‌دهنده نشتی سوند است. ممکن است سوند ترک داشته باشد.
- گرفتگی سوند: ممکن است در سوند چیزی گیر کرده باشد و باعث انسداد آن و جلوگیری از ورود غذا به معده یا روده شود. هنگامی که این اتفاق میفتد، متوجه جریان برگشتی بسیار آهسته مواد غذایی از سوند به سمت بالا می‌شوید.
- مشکلات معده: مشکلات معده می‌توانند شامل نفخ، یبوست، اسهال، گاز، درد شکم و استفراغ باشند. نفخ می‌تواند ناشی از غذا یا هوای بیش از حد در لوله باشد. این مشکل را می‌توان با کنترل خوب سرعت، حجم و غلظت غذا و همچنین تهیه مکمل‌های فیبری و مایعات کافی برطرف کرد. درخصوص استفراغ و اسهال، مصرف آب بیشتر و جلوگیری از کم‌آبی بدن به رفع مشکل کمک میکنند.
- عفونت: عفونت عارضه جدی‌ای است که می‌تواند ناشی از استفاده طولانی‌مدت از لوله بدون تغییر مناسب یا انسداد سوند باشد. بیمار ممکن است دچار تب، اسهال، زخم‌های دهان و غیره شود.
- تحریک پوست: این مشکل در درجه اول به‌دلیل نوارچسبی است که برای محکم کردن لوله استفاده می‌شود. در برخی بیماران، پوست آسیب می‌بیند و ممکن است تغییر رنگ داشته باشد. اگر چنین علائمی را مشاهده کردید، سعی کنید از نوارچسب کمتری استفاده کنید یا از پزشک یا پرستار بخواهید از مواد ضدحساسیت استفاده کند.
- احساس ناراحتی
- خونریزی بینی
- گلو‌درد
- زخم‌های فشاری
- التهاب دیواره داخلی شکم
- تداخل در تعادل الکترولیتی مانند هایپوکالمیا (پتاسیم پایین)
- خونریزی داخلی ناشی از استفاده طولانی‌مدت
این عوارض با خارج کردن صحیح و ایمن سوند برطرف میشوند.
در صورت جای‌گذاری اشتباه، عوارض جانبی جدی‌تر عبارت‌اند از:
- زخم شدن معده یا دیواره داخلی شکم
- قرار گرفتن تصادفی سوند در مسیر هوایی و نفوذ به ریه‌ها
پیشگیری از عوارض تغذیه با سوند معده
تغذیه با سوند معده عوارضی دارد که می‌توان با رعایت نکاتی ساده از آن‌ها پیشگیری کرد. در ادامه توضیحاتی درخصوص عوارض و روش‌های پیشگیری از آن‌ها ذکر شده است:
رعایت بهداشت دهان
بیمارانی که از سوند معده استفاده میکنند در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های دهانی هستند. آن‌ها همچنین ممکن است خشکی دهان را تجربه کنند؛ زیرا هیچ مایعی ازطریق دهان دریافت نمی‌شود. بنابراین توجه به بهداشت دهان و دندان در طول تغذیه با سوند معده بسیار مهم است. همچنین استفاده از ژل‌ها یا اسپری‌های خوراکی تجویزشده به کاهش خشکی دهان بیماران کمک می‌کند.
بررسی و تمیز کردن بینی
بیمارانی که از سوند معده استفاده میکنند ممکن است دچار گرفتگی و خشکی بینی شوند. از این رو، باید سوراخ‌های بینی به‌طور مرتب بررسی و تمیز شوند.
وضعیت صحیح نشستن در حین تغذیه
برای جلوگیری از تنفس نامناسب، پرستار باید به وضعیت نشستن بیمار در حین تغذیه و بعد از آن توجه کند. سر بیمار باید در حین تغذیه در زاویه 30 تا 40 درجه بالا نگه داشته شود و باید یک ساعت دیگر پس از تغذیه در این وضعیت بماند تا احتمال رفلاکس به حداقل برسد. علاوه بر این، پرستار باید وضعیت و موقعیت سوند را در حین تغذیه ارزیابی کند تا از گیر کردن مواد غذایی جلوگیری شود.
رژیم و حجم غذایی مناسب
پرستار باید حرکات روده و عملکرد بیماران را به‌دقت کنترل کند. با گنجاندن فیبر کافی در رژیم غذایی می‌توان از یبوست جلوگیری کرد. تنظیم میزان، حجم و محتوای غذا می‌تواند مانع از ایجاد گاز و نفخ شود. در صورت امکان، تشویق بیماران به انجام تمرینات بدنی مناسب نیز ممکن است به هضم غذا کمک کند.
در طول استفاده از سوند معده چه زمانی به پزشک نیاز است؟
علاوه بر تعویض دوره‌ای سوندها که نیاز به حضور پزشک یا پرستار است، در صورت بروز عوارض زیر، به پزشک اطلاع دهید:
- در صورتی که بیمار استفراغ کند
- اگر دچار خفگی شود یا مشکل تنفس داشته باشد
- اگر تب داشته باشد (علائم عفونت)
- اگر سرفه کند یا بازگشت غذا از معده اتفاق بیفتد (این‌ها از علائم خارج شدن سوند هستند، سعی نکنید خودتان دوباره آن را وارد کنید.)
- اگر به‌صورت مداوم مشکلات معده داشته باشد
- در صورتی که سطح pH تغییر کند
- اگر سوند دارای علائم فیزیکی انسداد یا جابجایی باشد
استفاده از سوند معده تا چند هفته امکان‌پذیر است؟
سوند معده فقط برای استفاده تا شش هفته طراحی شده است و در صورتی که به مدت طولانی‌تری به سوند معده نیاز داشته باشید، باید از روش‌های طولانی‌مدت استفاده کنید.
استفاده از سوند معده برای چه افرادی مناسب است؟
سوند معده برای نوزادانی که نمی‌توانند شیر یا دارو بخورند یا زود به دنیا آمده‌اند، استفاده می‌شود. همچنین برای بزرگسالانی که مشکلات گوارشی یا التهاب دستگاه گوارش، سوءتغذیه یا مشکل در بلع دارند استفاده می‌شود. سوند معده مورد استفاده برای بزرگسالان دارای نوار رادیواپک برای تصویربرداری با دستگاه رادیوگرافی است. در این صورت پزشک می‌تواند آن را در هر عمقی از دستگاه گوارش وارد کند.
برای چه بیمارانی نباید از سوند معده استفاده کرد؟
استفاده از سوند معده برای برخی افراد ممنوعیت دارد. این افراد دارای بیماری‌های زیر می‌باشند:
- بیمارانی که مبتلا به شوک گردش خون یا ایسکمی روده می‌باشند.
- بیمارانی که دچار انسداد کامل مکانیکی روده و یا ایلئوس تغذیه هستند و با گذاشتن سوند معده دچار انسداد مکانیکی روده میشوند.
- بیمارانی که اسهال شدید و غیرقابل کنترل دارند.
- بیمارانی که مبتلا به پانکراتیت و فیستول‌های روده‌ای هستند.
مزایای وصل و تعویض سوند معده در منزل
مراجعه متخصصان مرکز آسوده‌یار به منزل شما برای وصل و تعویض سوند مزایای زیادی دارد. این مزایا عبارت‌اند از:
- دوری از ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی
- عدم ابتلا به بیماری‌های تنفسی واگیردار مثل کرونا یا آنفولانزا
- عدم ابتلا به بیماری‌های تنفسی مزمن نظیر آسم
- کاهش احتمال بروز حمله قلبی در بیماران قلبی
- دریافت سایر خدمات هم‌زمان با وصل سوند معده در منزل
- کاهش استرس ترافیک و خستگی تردد
- صرفه‌جویی در زمان
- بهبودی سریع‌تر به علت صرف زمان بیشتر برای استراحت
- چکاپ علائم حیاتی بیمار در قبل، حین و بعد از معاینه
هزینه خدمات وصل و تعویض سوند معده چقدر است؟
خدمات ارائه‌شده توسط مرکز درمان در منزل آسوده‌یار براساس تعرفه تصویب‌شده توسط وزارت بهداشت است اما هزینه خدمات به عوامل مختلفی بستگی دارد. به‌عنوان مثال هزینه نصب یا تعویض سوند معده در منزل به عوامل زیادی مانند قیمت لوازم به کار برده شده، مسیر طی‌شده توسط متخصص یا پرستار، مدت‌زمان حضور در منزل، ساعت حضور (ایام تعطیل یا شبانه‌روزی بودن)، تخصص فرد اعزامی و ... بستگی دارد. بنابراین برای اطلاع دقیق از هزینه با همکاران ما تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.
آیا خدمات وصل و تعویض سوند معده در منزل شامل بیمه میشوند؟
بله معمولاً خدمات درمانی ارائه‌شده در منزل شامل بیمه درمانی میشوند اما باید پیش از دریافت خدمات و تماس با مراکز درمانی، با بیمه درمانی خود تماس بگیرید و درخصوص خدماتی که پوشش می‌دهند سؤال کنید. برخی از دفاتر بیمه درصد کمتری از هزینه را پوشش می‌دهند و برخی هیچ مسئولیتی در قبال خدمات در منزل قبول نمی‌کنند.
خدمات وصل و تعویض سوند معده در منزلِ آسوده‌یار
مرکز درمان در منزل آسوده‌یار به‌عنوان یکی از مراکز درمانی باتجربه به خدمت‌گزاری به شما عزیزان می‌پردازد. یکی از خدماتی که این مرکز ارائه می‌کند وصل و تعویض سوند معده در منزل میباشد. بنابراین اگر عزیزی دارید که باید از سوند معده استفاده کند و نمی‌توانید او را به درمانگاه یا بیمارستان ببرید، می‌توانید از خدمات مرکز درمان در منزل آسوده‌یار بهره‌مند شوید. برای استفاده از خدمات این مرکز درمانی با ما تماس بگیرید تا در اسرع وقت نیروهای متخصص خود را برای یاری شما اعزام کنیم. هدف ما آسایش و آرامش شما و عزیزان‌تان است.
سؤالات رایج
در حین استفاده از سوند معده می‌توانم چیزی بخورم یا بنوشم؟
درخصوص این مسئله باید با پزشک خود مشورت کنید. در صورتی که مشکل بلع نداشته باشید ممکن است پزشک اجازه بدهد با وجود سوند معده به نوشیدن و خوردن مواد غذایی ادامه بدهید.
می‌توانم با سوند معده راه بروم؟
بله معمولاً سوند معده محدودیت زیادی برای راه رفتن ایجاد نمی‌کند. پمپ و کیسه غذا در محفظه مخصوصی قرار گرفته و پمپ دارای باتری‌ای است که توانایی نگهداری شارژ تا چندین ساعت را دارد.
در طول استفاده از سوند معده می‌توانم حمام کنم؟
بله اما باید مطمئن شوید که درپوش انتهایی لوله بسته و پانسمان نیز در جای خود محکم است. پس از حمام نیز باید بینی و پانسمان را به‌خوبی خشک کنید.
در حین استفاده از سوند معده عادات روده‌هایم تغییر می‌کند؟
شاید در مدت استفاده از سوند معده دچار اسهال یا یبوست شوید. اگر هر یک از این موارد را داشتید حتماً پزشک یا پرستار را در جریان بگذارید.
منبع:
my.clevelandclinic.org
med.uottawa.ca
kidshealth.org
ninkatec.com